MAGAZIN ZA NAUKU, ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA
Planeta Br. 101 | SUPERRAČUNARI/big data
»  MENI 
 Home
 Redakcija
 Linkovi
 Kontakt
 
» BROJ 101
Planeta Br 101
Godina XVIII
Jul-Avgust-Septembar 2021.
»  IZBOR IZ BROJEVA
Br. 119
Sept. 2024g
Br. 117
Maj 2024g
Br. 118
Jul 2024g
Br. 115
Jan. 2024g
Br. 116
Mart 2024g
Br. 113
Sept. 2023g
Br. 114
Nov. 2023g
Br. 111
Maj 2023g
Br. 112
Jul 2023g
Br. 109
Jan. 2023g
Br. 110
Mart 2023g
Br. 107
Sept. 2022g
Br. 108
Nov. 2022g
Br. 105
Maj 2022g
Br. 106
Jul 2022g
Br. 103
Jan. 2022g
Br. 104
Mart 2022g
Br. 101
Jul 2021g
Br. 102
Okt. 2021g
Br. 99
Jan. 2021g
Br. 100
April 2021g
Br. 97
Avgust 2020g
Br. 98
Nov. 2020g
Br. 95
Mart 2020g
Br. 96
Maj 2020g
Br. 93
Nov. 2019g
Br. 94
Jan. 2020g
Br. 91
Jul 2019g
Br. 92
Sep. 2019g
Br. 89
Mart 2019g
Br. 90
Maj 2019g
Br. 87
Nov. 2018g
Br. 88
Jan. 2019g
Br. 85
Jul 2018g
Br. 86
Sep. 2018g
Br. 83
Mart 2018g
Br. 84
Maj 2018g
Br. 81
Nov. 2017g
Br. 82
Jan. 2018g
Br. 79
Jul. 2017g
Br. 80
Sep. 2017g
Br. 77
Mart. 2017g
Br. 78
Maj. 2017g
Br. 75
Septembar. 2016g
Br. 76
Januar. 2017g
Br. 73
April. 2016g
Br. 74
Jul. 2016g
Br. 71
Nov. 2015g
Br. 72
Feb. 2016g
Br. 69
Jul 2015g
Br. 70
Sept. 2015g
Br. 67
Januar 2015g
Br. 68
April. 2015g
Br. 65
Sept. 2014g
Br. 66
Nov. 2014g
Br. 63
Maj. 2014g
Br. 64
Jul. 2014g
Br. 61
Jan. 2014g
Br. 62
Mart. 2014g
Br. 59
Sept. 2013g
Br. 60
Nov. 2013g
Br. 57
Maj. 2013g
Br. 58
Juli. 2013g
Br. 55
Jan. 2013g
Br. 56
Mart. 2013g
Br. 53
Sept. 2012g
Br. 54
Nov. 2012g
Br. 51
Maj 2012g
Br. 52
Juli 2012g
Br. 49
Jan 2012g
Br. 50
Mart 2012g
Br. 47
Juli 2011g
Br. 48
Oktobar 2011g
Br. 45
Mart 2011g
Br. 46
Maj 2011g
Br. 43
Nov. 2010g
Br. 44
Jan 2011g
Br. 41
Jul 2010g
Br. 42
Sept. 2010g
Br. 39
Mart 2010g
Br. 40
Maj 2010g.
Br. 37
Nov. 2009g.
Br.38
Januar 2010g
Br. 35
Jul.2009g
Br. 36
Sept.2009g
Br. 33
Mart. 2009g.
Br. 34
Maj 2009g.
Br. 31
Nov. 2008g.
Br. 32
Jan 2009g.
Br. 29
Jun 2008g.
Br. 30
Avgust 2008g.
Br. 27
Januar 2008g
Br. 28
Mart 2008g.
Br. 25
Avgust 2007
Br. 26
Nov. 2007
Br. 23
Mart 2007.
Br. 24
Jun 2007
Br. 21
Nov. 2006.
Br. 22
Januar 2007.
Br. 19
Jul 2006.
Br. 20
Sept. 2006.
Br. 17
Mart 2006.
Br. 18
Maj 2006.
Br 15.
Oktobar 2005.
Br. 16
Januar 2006.
Br 13
April 2005g
Br. 14
Jun 2005g
Br. 11
Okt. 2004.
Br. 12
Dec. 2004.
Br 10
Br. 9
Avg 2004.
Br. 10
Sept. 2004.
Br. 7
April 2004.
Br. 8
Jun 2004.
Br. 5
Dec. 2003.
Br. 6
Feb. 2004.
Br. 3
Okt. 2003.
Br. 4
Nov. 2003.
Br. 1
Jun 2003.
Br. 2
Sept. 2003.
» Br. 101 Glavni naslovi

 

PLANETA MAGAZIN NA INSTAGRAMU

MEDICINA

Gordana Tomljenović

Godinu i po dana pandemije

Prekida se lanac prenošenja SARS-CoV-2

Zahvaljujući obimnoj vakcinaciji, sa više od 60 odsto prokužene i imunizovane populacije, Srbija već ima kolektivni imunitet, i već je umnogome prekinula lanac prenošenja virusa, tvrdi naša istaknuta naučnica, virusolog, dr Ana Gligić. Uprkos tome, ne smemo prerano da se opustimo, sve dok se ne vakciniše još 10 odsto našeg stanovništva

Tekst

TESLA

Vesna Bosanac

90 godina od obeležavanja životnog jubileja slavnog naučnika

Knjiga čestitki povodom 75. Rođendana

Prava riznica značajnih priznanja genijalnom naučniku i pronalazaču sadržana je u jedinstvenoj knjizi, bogato ukoričenoj, u kožnom povezu i sa zlatotiskom, koju je Tesla do kraja života lјubomorno čuvao u svom sefu. Ona zapravo predstavlјa unikatnu zbirku pisama koja su mu povodom 75. rođendana uputili njegovi savremenici

Tekst

SUMMARY

Planeta No 101
ENGLISH Summary

  Tekst

PRIČA SA NASLOVNE STRANE

SUPERRAČUNARI / big data

Svet se širi, naglo i nezaustavljivo narasta broj podataka o gotovo svemu na šta se pomisli. Do bitnih naučnih saznanja više nije moguće doći pojedinačno i razmišljanjem u zatvorenom prostoru. Podaci stižu sa svih strana i negde moraju biti smešteni ako bismo da ih i dalje koristimo. Jedini izlaz je u računarima. Prvo u pojedinačnim a danas u velikim elektronskim napravama koje rade za čoveka: sabiraju, sistematizuju, umnožavaju, upoređuju. Za toliko, u čovekovoj glavi nema mesta. A ništa se ne sme izostaviti niti zaboraviti ako se hoće tačnost i traženi rezultat. Kada je i to postalo nedovoljno, počelo se sa umrežavanjem više računara. Danas velike i bogate države imaju računarske sisteme u kojima pohranjuju sve za šta su zainteresovane, i to potom koriste za svoje napredovanje.

TEMA BROJA

V. Milojević

Superračunari / big data - Stvaranje prvih superkompjutera

Pred vratima nove budućnosti

Od trenutka kada su napravljeni prvi mehanički uređaji za računanje, pronalazači, konstruktori i programeri se trude da ih usavrše, unaprede, ubrzaju, i da, primenom najnovijih tehničkih dostignuća, povećaju njihovu moć. Potrebu za aritmetičkim izračunavanjima najvećom mogućom brzinom u nekom trenutku nameću mnoge naučne oblasti. Simulacija različitih fizičkih procesa je neophodna u oblastima kao što su fizika, strukturna mehanika, meteorologija ili aerodinamika, a to su neophodne moćne računske mašine.

Tekst

TEMA BROJA

Superračunari / Big data

Prema podacima s kraja protekle godine, 226 od 500 najmoćnijih računara na svetu nalaze se u Kini. SAD raspolažu sa 113 superračunara. U ove dve države instalirane su dve trećine najmoćnijih računara na svetu.

Tekst

TEMA BROJA

Priredila: Ilijana Jakšić Pavlović

Superračunari / big data

Veliki podaci za male ljude

Veliki podaci (big data) predstavljaju pojam koji označava velike i složene setove podataka, tačnije kombinaciju strukturiranih, polu-strukturiranih i nestrukturiranih podataka koje treba obratiti. Ovi setovi predstavljaju prave riznice informacija i koriste se kod projekata naprednih analitičkih aplikacija.

Tekst

TEMA BROJA

Oliver Klajn

Superračunari / big data - Daleki istok

Iz generacije pa naviše

Japan je u prošloj deceniji postao svetski lider kada je reč o superkompjuterima. Od početka osamdesetih godina 20. veka, na Univerzitetu u Osaki krenulo se vrlo ambiciozno; trojica profesora su,uz pomoć pedesetak studenata, napravili superračunar koji je omogućavao pravljenje vrlo realističnih videa, odnosno trodimenzionalne kompjuterske grafike. U to doba, bio je najsnažnija mašina te vrste u svetu.

Tekst

TEMA BROJA

Gordana Jovanović i Milan Jovanović

Superračunari / Big data

Između prošlosti, zabave i predviđanja budućnosti

Zahvaljujući savremenim tehnologijama, razvijanje znanja i veština radi rešavanja životnih problema postaje sve efikasnije, a predviđanje događaja u budućnosti postaje sve važnija tema iako smo svesni da se na budućnost ne može mnogo uticati. Ipak, sve više koristimo kompjuterske tehnike ne samo da bismo poboljšali kvalitet života i obavljali svakodnevne poslove već i za zabavu.

Tekst

TEMA BROJA

V. Bosanac

Superračunari / Big data

Računari i ljudi za istim stolom

Dilema koja je postojala u ranoj fazi kompjuterske ere "da li je čovek jači od mašine, ili obrnuto" u igranju šaha više ne postoji.

Tekst

MEDICINA

Gordana Tomljenović

Vek i po od otkrića DNK

Zaboravljeni naučnik otkrio tajnu života

Dezoksiribonukleinska kiselina opisana je još 1871. godine, mnogo pre no što su njenu strukturu prikazali Krik i Votson, kojima se često pripisuje “otkriće” DNK. Opisao ju je manje poznati švajcarski istraživač Johan Fridrih Mišer, koji je ovu nukleinsku kiselinu izolovao i identifikovao dve godine ranije, 1869, ne sluteći kuda će sve nauka otići vođena njegovim otkrićem

Tekst

VESTI IZ MEDICINE

ZDRAVA ISHRANA

Sardine kao zaštita od šećerne bolesti

Prema rezultatima španske studije objavljene u međunarodnom časopisu Clinical Nutrition, dve konzerve sardina nedeljno jeste recept za zaštitu od razvoja dijabetesa tipa 2. Zdravstvene koristi sardine i drugih masnih riba već su poznate: njihov visok nivo nezasićenih masti pomaže u regulaciji nivoa holesterola i sprečavanju razvoja kardiovaskularnih bolesti. Ali, to nije sve. Studija istraživača Otvorenog univerziteta u Kataloniji pokazala je da redovna konzumacija sardina pomaže u sprečavanju razvoja dijabetesa tipa 2, zahvaljujući hranljivim materijama poput taurina, omega 3, kalcijuma i vitamina D, kojih u sardinama ima u velikim količinama.

Tekst

VESTI IZ MEDICINE

NEUROLOGIJA

Otkriven marker napredovanja multiple skleroze

Niski nivoi šećera N-acetilglukozamina (GlcNAc) u krvi u vezi su sa progresivnom invalidnošću i neurodegeneracijom kod multiple skleroze (MS). Ovo značajno otkriće do koga su naučnici Univerziteta u Kaliforniji došli kroz zajedničko istraživanje sa nemačkim i kanadskim kolegama iz Berlinai Toronta, objavljeno je nedavno u časopisu JAMA Neurology. Studija međunarodnog tima pokazala je, naime, da je GlcNAc, za koji je ranije dokazano da podstiče ponovnu mijelinizaciju i suzbija neurodegeneraciju na životinjskim modelima MS, značajno smanjen u krvi pacijenata sa progresivnom MS, kao i kod onih sa većom kliničkom invalidnošću i neurodegeneracijom.

Tekst

VESTI IZ MEDICINE

AUTOIMUNE BOLESTI

Vakcina protiv alergijske astme

Francuski istraživački instituti “Inserm” i “Paster” i kompanija NEOVACS razvili su vakcinu koja može dugoročno da zaštiti od alergijske astme, uz smanjenje težine simptoma i značajno poboljšanje kvalitet života pacijenta. Alergijska astma je zapaljenje bronhijalnih puteva koje dovodi do stvaranja antitela imunoglobulina E (IgE), i citokina tipa 2, kao što su interleukin-4 (IL-4) i IL-13, što potom izaziva niz reakcija koje imaju za rezultat hiperreaktivnost disajnih organa i prekomernu proizvodnju sluzi, a time i velike nelagodnosti kod pacijenta.

Tekst

VESTI IZ MEDICINE

PSIHOLOGIJA

Dobrobiti subjektivnog osećaja mladosti

Ljudi koji se osećaju mlađima nego što jesu imaju veći osećaj blagostanja, bolje kognitivne funkcije, manje upalnih procesa i manji rizik od hospitalizacije; štaviše, žive duže od svojih vršnjaka koji se ne osećaju tako. U svom časopisu “Psihologija i starenje “, Američko psihološko udruženje objavilo je jednu nemačku studiju koja, pored navedenih nalaza, sugeriše potencijalnu vezu između subjektivnog osećaja mlađe dobi i zdravlja: kod osoba u srednjim i starijim godinama, taj osećaj može da ima zaštitni efekat od uticaja stresa.

Tekst

RIZIČNI SVEMIR

Dragan Lazarević

Novi poduhvati na Marsu

Mikrohelikopter „ingenuity“ i rover „zhirong“

Istraživanje površine Marsa započeto je prvim uspešnim spuštanjima sondi NASA-e „viking 1 i 2“ daleke 1976. godine da bi sledeća misija bila tek 1997, sa lenderom „pathfinder“ i malim roverom „sojourner“. To je predstavljalo osnovu za početak neprekidnog istraživanja Marsa roverima „spirit“ i „opportunity“, počev od njihovog spuštanja 2004. Usledile su i misije lendera „phoenix“ i „insight“ i veoma složenih Marsovih naučnih laboratorija-rovera na nuklearni pogon „curiosity“ i „perseverance“. Sve ove projekte je vodila NASA iako su one, korišćenjem naučnih instrumenata iz drugih zemalja, i rezultat široke međunarodne saradnje.

Tekst

KOSMONAUTIKA

Jelena Marjanović

Dajsonova sfera

Zavodljivost interstelarnog putovanja

Septembra 2015. godine, astronomi amateri, uključeni u projekat “Lovci na planete”, naleteli su na zvezdu vrlo neobičnog ponašanja. Kada tražite planetu, koja nema svoj sjaj, otkrićete je u trenutku kada ona prolazi ispred svoje zvezde, pa je zakloni i umanji joj sjaj - ali će ta promena biti veoma mala. Kod ove zvezde promena sjaja je išla čak do 22%, za šta niko nije imao spremno objašnjenje. Zvezda je dobila nadimak WTF, što je prema zvaničnoj verziji skraćenica od engleskog “Where’s The Flux?” u prevodu: “gde je fluks?”

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Z.B.

IZNAD SEVERNOG POLA

Svemirski uragan

Naučnici iz Kine, SAD, Norveške i Velike Britanije nedavno su potvrdili pojavu “svemirskog uragana”. Do tog saznanja došli su pregledajući satelitske snimke i podatke iz avgusta 2014. godine, kada su sateliti koji su prelazili preko Severnog pola naše planete registrovali veliki poremećaj u višim slojevima atmosfere - u stvari, "svemirski uragan" spiralnog oblika. Reč je o velikoj masi plazme, širokoj gotovo 1000 km, koja je rotirala oko svoje ose na oko 200 km iznad Severnog pola, gotovo osam sati. Za to vreme, umesto vode, iz nje su izletali elektroni i subatomske negativno naelektrisane čestice.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

SUNCE

Još 4,5 milijarde godina života?

Sunce je staro oko 4,5 milijardi godina, podaci su iza kojih stoje stručnjaci NASA-e. Kako procenjuju, sijaće još toliko. Jer „zvezde poput našeg Sunca sijaju oko devet do deset milijardi godina, a to znači da je Sunce otprilike na polovini života”, dodaje se u izveštaju. Kada isteknu tih 4-5 milijardi godina, Sunce će postati crveni div, biće veće i hladnije i oko 2.000 puta svetlije nego što je sada.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

METEORITI

Stariji od Zemlje

Polovinom proleća, naučnici su u alžirskome delu Sahare otkrili najstariji meteorit vulkanskog porekla. Potiče s protoplanete formirane u prvih milion godina nastanka našega Sunčevog sistema, tj. pre nastanka Zemlje. Meteorit nazvan “Erg Chech 002” pao je na to mesto na jugu Alžira pre otprilike sto godina, smatra geohemičar Žan-Aliks Barat, sa Univerziteta u Brestu. Francuski i japanski naučnici su, analizom sastava pronađenog meteorita, ustanovili da je star oko 4,6 milijarda godina i da je najstariji poznati primer magme iz svemira.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

MESEC

Robot za istraživanje pećina

Kada, jednoga dana, ljudi budu hteli da ostanu na Mesecu duže vreme, moraće prvo da utvrde resurse ispod mesečeve površine. Jedan neobičan robot mogao bi da pomogne u tome. Evropska svemirska agencija (ESA) pomaže projekat istraživanja podzemnih struktura na Mesecu, a robot nemačkog Univerziteta Julius-Maksimilians, nazvan “hamster ball” napravljen je za proučavanje lunarnih pećina.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Z.B.

TEORIJE

Veliki prasak nije početak

Neposredno pošto je objavljeno da je dobitnik Nobelove nagrade, Rodžer Penrouz je, u intervjuu za britanski “Telegraf” izjavio da je, pre našeg, postojao još jedan univerzum i da osećamo njegovu energiju kroz crne rupe. Penrouz tvrdi da su tzv. Hokingove tačke, središta velikog i neobjašnjenog elektromagnetnog zračenja - ostaci prethodnog univerzuma? Ova pretpostavka je deo teorijskog modela univerzuma poznatog po nazivu “konformna ciklička kosmologija”. Hokingove tačke predstavljaju poslednje izbacivanje energije (u obliku zračenja) iz starijeg univerzuma - kroz crnu rupu.

Tekst

ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

I.J.

TELESKOPI

Do talasne dužine svetlosti

Za jedan korak smo bliži završetku najvećeg teleskopa na svetu. Ekipa koja radi na Džinovskom Magelanovom teleskopu (GMT) završila je drugi od sedam primarnih segmentiranih ogledala. Ovaj dugotrajni proces započet je u januaru 2012. godine.Reč je teleskopu koji pruža deset puta jasnije slike od onih koje proizvodi svemirski teleskop Habl.

Tekst

VEŠTAČKA INTELIGENCIJA

Dr Milan Gnjatović,
profesor na Kriminalističko-policijskom univerzitetu u Beogradu

Inteligentne mašine i ljudska pamet

Tjuringovi svedoci

Trenutno stanje u oblasti veštačke inteligencije može se opisati na sledeći način: naučne istine postale su stvar konsenzusa, a stav da se ljudski um ipak ne može svesti na računarski algoritam predstavlja jeretičku misao.

Tekst

HIGH TECH

AVIOINDUSTRIJA, PLOVIDBA, IGRICE, OSVAJANJE
SVEMIRA, AVIOTRANSPORT i ENERGIJA

Kompanija "SE Aeronautics" predstavila je koncept novog džambodžeta inovativnog dizajna koji ima umesto dva, ima tri para krila. Dodatni par krila pruža avionu veći uzgon, pa su uzletanje i sletanje mogući i sa kraćih pista manjih aerodroma. Prototip sa oznakom "SE200" ima dvostruka repna krilca i dva motora smeštena na zadnjem delu. U njegovoj izradi će biti korišćeni pretežno kompozitni materijali koji će avion učiniti izuzetno štedljivim pošto će trošiti 70% manje goriva od letelica slične veličine.

Tekst

KNJIGE

I naučnik i rodoljub

Za hleb, pa do ratišta

Među nemalim brojem knjiga koje opisuju život i rad Mihaila Pupina (1854, Idvor - 1935, Njujork) evo i jedne izdate na stotu godišnjicu kraja Velikog rata, a koja otkriva šta je i kako Pupin pisao o istorijskim prilikama u kojima se našla Kraljevina Srbija uoči i tokom Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata. Na oko četristo strana, na srpskom i engleskom jeziku, objavljeni su publicistički radovi koji su se pojavili u američkim listovima i časopisima, pisani od stranog Mihaila Pupina i američkih novinara. U njima je ovaj veliki naučnik, rodom iz Banata a naučnim radom vezan za Univerzitet Kolumbija, objašnjavao američkim čitaocima ciljeve i herojsku borbu srpskog naroda tokom ratnih zbivanja na Balkanu. O tome se u SAD veoma malo znalo.

Tekst

MATEMATIKA

Borka Marinković

Maj, mesec matematike

Neobična matematička bića

Da li su 2012. godine inicijatori, kreatori i organizatori naučno-popularne manifestacije „Maj, mesec matematikeˮ - M3 mogli pretpostavili da će se ona održavati narednih deset godana? Da li su verovali da će njen kvalitet biti na istom ili čak višem nivou? Na ova i druga pitanja koja su pratila sva matematička događanja proteklih godina u maju, na svečanom otvaranju jubilarne 10. po redu M3 u Narodnom pozorištu, 10. maja, pokušali su da odgovore: bivši i sadašnji direktori CPN-a, Aleksandra Drecun i Marko Krstić, bivši i sadašnji direktori Matematičkog instituta SANU, Zoran Marković i Zoran Ognjanović, i koordinatorka manifestacije Danijela Vučićević.

Tekst

AERONAUTIKA

Dr Vladica Božić

Raketni avioni

Uz pomoć katapulta-praćke

Raketni avioni su letelice koja za pogon koristi raketni motor ali, za razliku od klasičnih raketa, imaju i uzgonske površine (krila) za let kroz atmosferu. Zbog toga su poznati i pod nazivom raketoplani. Raketni avioni mogu postići mnogo veće brzine od mlaznih aviona sličnih dimenzija ali, najčešće, raketni motor ima kratko vreme rada (najviše nekoliko minuta), posle čega lete jedrenjem u vazduhu. Pošto za rad motora ne koriste kiseonik iz atmosfere, pogodni su za letove na velikim visinama gde se ne mogu koristiti mlazni motori.

Tekst

EGZOTIČNI NARODI

O.K.

Majangna indijanci

Opadanje moćnog plemena

Priobalni deo Karipskog mora uz Nikaragvu i malim delom Honduras naziva se Obala komaraca. To područje naseljava narоd Majangna. Postoje tri ogranka ovog naroda: Panamahka, Tavahka i Ulva. Srodne etničke zajednice na tom prostoru žive poslednjih pet milenijuma. Poznato je da su, u 17. veku naseljavali znatno veću teritoriju nego danas i da je tada bilo devet posebnih grupacija u okviru plemena. Iza njih su ostali brojni toponimi na njihovim jezicima.

Tekst

MUMIJE

Priredila: Maja Miljević-Đajić

Tetovaže na mumijama kulture Pazirik

Zaleđeni u vremenu

Ukrašavanje tela bio je značajan oblik izražavanja tokom različitih perioda ljudske istorije. Tetoviranje tela imalo je vitalnu ulogu u mnogim drevnim društvima, a razlozi su bili brojni i, pre svega, lični. Arheološki dokazi su nam pokazali da je tetoviranje drevni oblik umetnosti koji seže najmanje 6.000 godina u prošlosti. Među najlepšim i najsloženijim primerima izdvajaju se ostaci tetovaža drevnih ljudi koji su živeli tokom gvozdenog doba na planinama Altaja u Sibiru, pre više od 2000 godina.

Tekst

ARHEOLOŠKI LOKALITETI

O.K.

Prvi tragovi stopala u Kanadi

Najstariji otisci drevne familije

Britanska Kolumbija je najzapadnija kanadska provincija. Uz njenu obalu je neveliko ostrvo Kalvert,.deo teritorije koju naseljavaju Heilcuk indijanci. Početkom ovog veka, na ostrvu je osnovan institut „Hakai“, posvećen prirodnjačkim istraživanjima, ali i arheologiji. Naučnicima je bilo poznato da na tom području postoje tragovi ljudskog života koji sežu milenijumima unazad. A 2014. i 2015. godine došlo je do otkrića od velikog značaja za arheologiju na čitavom američkom kontinentu; pronađeni su otisci stopala porodice okupljene oko vatre.

Tekst

IŠČEZLE VRSTE

Oliver Klajn

Kiparski nilski konj

Enigma porekla, okupljanja i nestanka

Za ovo stvorenje postoje dva naziva, zasnovana na binomnoj nomenklaturi. Prvi naziv Hippopotamus minor iz 1822. godine, potiče od francuskog zoologa Anselma Demarea. Vek i po kasnije, dvojica holandskih naučnika imenovaće vrstu po jednom svecu - Phanourios minor. Za jedan lokalitet na Kipru veruje se da čuva okamenjene ostatke Svetog Fanarija. Tu je lokalno stanovništvo prikupljalo delove sa tla verujkući da imaju lekovita svojstva.

Tekst

ORNITOLOGIJA

Dr Ana Paunović

Sova

Mudrica koja sve vidi

Sove (Strigiformes) predstavljaju red uglavnom solitarnih ptica grabljivica. Međutim, tokom zime, neke vrste sova okupljaju se u jata radi lakšeg prezimljavanja, dok one koje se gnezde na severu zimi dolaze u naše krajeve u potrazi za hranom. Poznato je oko 250 vrsta sova. Dele se na prave sove (Strigidae) i kukuvije (Tytonidae). Žive na svim kontinentima osim na Antarktiku, velikom delu Grenlanda i pojedinim ostrvima.

Tekst

TROPIKARIJUM

Dubravka Marić

Nešto tropsko u Beogradu

Tajne akvarijumskih dubina

Javni akvarijum i tropikarijum "Beograd" je jedina takva institucija kod nas. Osnovali su ga ljubitelji akvaristike okupljeni u Udruženju „Aquaria Life“, koji sami i uz povremenu pomoć volontera, brinu o više od tri hiljade riba, vodozemaca i gmizavaca.

Tekst

MUZEJI

Dubravka Marić

Iluzije su stvarne

Muzej iluzija u Beogradu je jedan od 30 muzeja koji su deo najveće muzejske franšize na svetu. Njegova postavka od preko 70 eksponata, raspoređena je na dva nivoa u zgradi u Nušićevoj ulici. Postavka je uglavnom interaktivna i sadrži instalacije, optičke iluzije i prostorne iluzije, od kojih se neke mogu videti samo pomoću fotografskog aparata. Iza svakog eksponata se skrivaju pojave i zakoni prirode, koje opisuju i objašnjavaju matematika, prirodne nauke i psihologija.

Tekst

PISMA

O.K.

Sistem za fulani jezik

Zamisao tinejdžera zapadne Afrike

Fulani je afrički jezik kojim se sporazumevaju ljudi na vrlo širokom prostranstvu. Pripada nigersko-kongoanskoj jezičkoj porodici. Njegov ogranak predstavljaju senegambijski jezici u koje spada fulani. Naziv fulani, ili fula, potiče od istoimenog naroda koji naseljava zapadnu i srednju Afriku. Kuriozitet predstavlja činjenica da su pismo koje danas ide uz taj jezik izmislila dvojica dečaka 1990. godine jer im pisma koja su dotad koristili za svoj maternji fulani nisu odgovarala.

Tekst

HOBI

O.K.

Faleristika

Zagledanje u prošlost

U grčkoj mitologiji, Faler je bio jedan od Argonauta, sin atinskog kralja Alkona. Po njegovom imenu nazvana je pomoćna istorijska nauka faleristika. Ovaj naziv nastao je u Čehoslovačkoj 1937. godine. Faleristika se izdvojila iz numizmatike iako ima onih koji je i dalje smatraju sastavnim delom te discipline.

Tekst

OKO PLANETE

Evolucija

Homo sapiens i kreativni geni

Naučnici su otkrili niz gena povezanih s kreativnošću, koji su Homo sapiensu dali veliku prednost nad neandertalcima i omogućili mu da izbegne izumiranje. Ovo otkriće ukazuje na pretpostavku da su ti geni imali ključnu ulogu u razvoju kreativnosti, samosvesti i kooperativnosti, objavili su španski naučnici u časopisu “Molecular Psychiatry”.

Tekst

OKO PLANETE

Arheologija

110 drevnih grobova u dolini Nila

Egipatski arheolozi otkrili su 110 drevnih grobova na nalazištu Kum el Hulgan, u dolini Nila, oko 150 km severoistočno od Kaira, u provinciji Dakahlija. U izveštaju nadležnog ministarstva navedeno je da su 68 grobova ovalnog oblika. Potiču iz predinastičkog perioda (od 6.000 do 3.150 godina p.n.e). Preostalih 37 grobova su pravougaonog oblika i potiču iz vremena kada su Egiptom vladali Hiksdi (od 1.782. do 1.570. godine p.n.e).

Tekst

OKO PLANETE

Klima

Maldivi nestaju

Maldivi, ostrvska zemlja u Indijskom okeanu u kojoj živi oko pola miliona stanovnika, mogli bi da nestanu sa karte sveta do kraja 21. veka ako se promene klime i uništavanje životne sredine nastave sadašnjom brzinom. Klimatske promene čine Maldive najranjivijom zemljom na svetu pošto na toj ostrvskoj zemlji ne postoji visoki teren.

Tekst

OKO PLANETE

Z.B.

Nova solarna farma

Otporna na uragane

U holandskom preduzeću “SolarDuck” izradili su plutajuću platformu za sakupljanje sunčeve energije, koja može da izdrže oštre uslove na moru i uraganske vetrove na kopnu. Takva struktura može biti postavljena u svaku luku i uz obalu. Ispitivanja su vršena vučom uz reku, u dužini od 50 km. Trouglasta platforma bila je izložena opterećenju od 17,6 t, a kretala se brzinom od 7 čvorova.

Tekst

OKO PLANETE

Nova zagonetka

Buka izvan Sunčevog sistema

NASA-ina letelica "vojadžer 1" nedavno je registrovala zvuke u prostoru izvan Sunčevog sistema. Uzrok ovog niskofrekventnog brujanja za sada nije poznat. Ova letelica lansirana je u svemir pre 44 godine, a 2012. ušala je u međuzvezdani prostor i tako postala najudaljeniji objekat u svemiru napravljen ljudskom rukom. Sada je van Sunčevog sistema, a instrumenti i dalje rade.

Tekst

OKO PLANETE

Ornitologija

Koliko ima ptica?

Na našoj planeti živi oko 50 milijardi ptica, naveli su australijski naučnici posle istraživanja čije je rezultate objavio časopis Američke nacionalne akademije nauka PNAS. Tim stručnjaka sa Univerziteta Novi Južni Vels, u Sidneju, došao je do ovakvog podatka na osnovu onoga što se zna o 9.700 poznatih vrsta ptica širom sveta, a što ćini 92 odsto svih postojećih vrsta.

Tekst

OKO PLANETE

H–Bridges tim studenata Elektrotehničkog fakulteta

Rešenja za ceo svet

H-Bridges je tim studenata sa Elektrotehničkog fakulteta Univerziteta u Beogradu koji, tokom 12meseci, radi na inovativnom projektu koji se bavi energetskom efikasnošću. Iz godine u godinu se uspešno takmiči na najprestižnijem svetskom takmičenju “International Future Energy Challenge” (IFEC). Na početku svakog novog ciklusa, timu se priključuju mlade kolege koje žele da izađu iz okvira tradicionalnog obrazovanja i dotad stečeno znanje primene na projektu, dok tim napuštaju studenti sa tehničkim iskustvom koje u velikoj meri olakšava početak karijere u industriji. Prvi put u istoriji tima imaju preko 50 aktivnih članova.

Tekst

OKO PLANETE

Predatori

Tiranosaurusi lovili u čoporima

Proučavanjem lokaliteta u južnom delu američke države Jute, na kojem je pre sedam godina pronađeno groblje tiranosaurusa, paleontolozi su razvili novu teoriju o ovim prastarim životinjama. Koristeći metode geohemijske analize kostiju i stena, tim istraživača sa Univerziteta u Arkanzasu utvrdio je da su dinosaurusi umrli, da su zatrpani na istom mestu i da nisu rezultat grupisanja fosilnih ostataka sa više područja.

Tekst

OKO PLANETE

Energija

Baterija od milion milja

Živahni Ilon Mask nedavno je objavio da će “Tesla” uskoro isporučiti bateriju koja bi snabdevala električna vozila za više od milion milja (1 milja = 1,6 km) u toku svog životnog veka. U početku, delovalo je da su njegove tvrdnje preterane. Međutim, za Maska ni preterivanje ni lude ideje nisu strane tako da novo istraživanje pokazuje da bi se njegov ambiciozni cilj mogao realizovati i pre nego što se očekuje.

Tekst

OKO PLANETE

Z.B.

Insekti

Nauka, mozak i neuroni

Stručnjaci Univerziteta u Arizoni proučavali su mozak insekata koristeći tehniku za brojanje moždanih ćelija. Izdvojili su primerke 450 insekata koji spadaju u 32 različite vrste, uključujući pčele, ose, mrave i neke vrste muva. Svaki mozak je bio samleven i natopljen rastvorom koji oslobađa jezgra svake moždane ćelije. Zatim su dodali boju od koje jezgra postaju fluoroscentna, što im je omogućilo da ih izbroje u malom uzorku. Na osnovu tih uzoraka procenili su broj neurona u mozgu određene vrste.

Tekst


SADRZAJ PLANETA Br 101

 

ČASOPIS PLANETA Br 101

 SARADNICI NA BROJU

Saradnici: Jozef Baruhović, Katarina Bogićević, Vesna Bosanac, Milan Gnjatović, Ibrahim Hadžić, Ilijana Jakšić, Gordana Jovanović, Oliver Klajn, Sana Knežević, Ratko Kušić, Dragan Lazarević, Borka Marinković, Jelena Marjanović, Vladimir Milojević, Žaneta Miljanić, Maja Miljević-Đajić, Darko Mladenović, Draženko Nenadić, Ana Paunović, Branislava Rogić, Miloš Rastović, Marija Sretenović, Dušan Stanić, Miomir Tomić, Gordana Tomljenović, Ljubiša Topisirović, Zoran Šević, Zdenko Štromar


Dostupno na digitalnom formatu www.novinarnica.net

Direktor: Milan Knežević
Glavni i odgovorni urednik: Aleksandar Gaon
Pomoćnik glavnog urednika: Miloslav Rajković
Likovno-grafički urednik: Studio Platinum, Beograd
Fotografije: Mileta Mirčetić
Naslovna strana: Marija Miljković
Internet i Instagram: Marija Miljković

IZDAVAČ I OSNIVAČ : " Belmedia" d. o. o. © All rights reserved
DISTRIBUCIJA: Global Press d.o.o, Beograd, Žorža Klemansoa 24, 011/276-4538 i 276-9301
ŠTAMPA: "Kosmos", Svetog Save 16, Beograd, 011/ 2430 510

 

Sledeći broj izlazi 1. oktobra 2021g.


  back   top
» Pretraži SAJT  

powered by FreeFind

»  Korisno 
Bookmark This Page
E-mail This Page
Printer Versie
Print This Page
Site map

» Pratite nas  
Pratite nas na Facebook-u Pratite nas na Twitter - u Pratite nas na Instagram-u
»  Prijatelji Planete

» UZ 100 BR. „PLANETE”

» 20 GODINA PLANETE

free counters

Flag Counter

6 digitalnih izdanja:
4,58 EUR/540,00 RSD
Uštedite čitajući digitalna izdanja 50%

Samo ovo izdanje:
1,22 EUR/144,00 RSD
Uštedite čitajući digitalno izdanje 20%

www.novinarnica.netfree counters

Čitajte na kompjuteru, tabletu ili mobilnom telefonu

» PRELISTAJTE

NOVINARNICA predlaže
Prelistajte besplatno
primerke

Planeta Br 48


Planeta Br 63


» BROJ 119
Planeta Br 119
Godina XXI
Septembar - Oktobar 2024.

 

 

Magazin za nauku, kulturu, istraživanja i otkrića
Copyright © 2003-2024 PLANETA