TEMA BROJA
Oliver Klajn
Meteorologija / Istraživanja na Dalekom istoku
Od stanice na Hokaidu do modernog „suncokreta“
Vodeća ustanova za proučavanje vremenskih prilika u najmnogoljudnijoj državi sveta je Kineska meteorološka administracija, sa sedištem u Pekingu. Postoji oko 70 godina i koreni su joj u vojsci. Vremenom je ovo telo preraslo u vladinu instituciju. Sastavni deo Kineske meteorološke administracije (KMA) je Nacionalni meteorološki centar koji se bavi prognozom vremena i proučavanjem klime.
Značaj koji kinesko društvo pridaje meteorologiji ogleda se i u tome da, poslednjih 15 godina, radi specijalizovani televizijski kanal koji je osnovala KMA. Uloga ovog kanala je prevashodno da upozori javnost na nepogode i eventualne nailazeće vremenske katastrofe. Svaka terirorijalna jednica poput provincija ima posebne ogranke i istraživačke ispostave. Na nivou cele države ima čak 2300 meteoroških stanica!
Glavna kineska ustanova posvećena nauci o atmosferi ima i preventivnu funkciju jer pomaže vlastima da izađu na kraj sa munjama, maglom i olujama. Ovih dana obeležava se pola veka od početka projekta „Fengjun“, što u prevodu sa kineskog znači: vetroviti oblak.
“Fengjun” iz vasione
Kina je do sada lansirala 17 meteoroloških satelita, od kojih su 7 i danas u orbiti. Sateliti su išli polarnom orbitom iznad polova, geosinhronom oko Zemlje i heliosinhronom orbitom. Imaju vrlo široku primenu. „Fengjun“ sateliti se označavaju brojevima od 1 do 4. Vrše vrlo detaljna posmatranja određenih oblasti, što može da obuhvata trećinu Zemljine površine. Sa uspehom od preko 99 posto, podaci se primenjuju u numeričkoj prognozi vremena koja se zasniva na matematičkim modelima i računarskoj simulaciji.
Jedan od glavnih zadataka je promatranje lošeg vremena poput grada i peščanih oluja praćenih grmljavinom. Mere i kvalitet vazduha. „Fengjun“ sateliti su doprineli da se poboljša tačnost vremenske prognoze u čitavom svetu. Po četiri puta u toku dana pribavljaju podatke o vremenu. Preko sto država u svetu, preko interneta, dobija saznanja do kojih dolaze Kinezi, naročito države širom Azije, što im omogućava da spremno dočekaju eventualne vremenske nedaće.
Mapa meteoroloških stanica u Kini
Delovi Fengjuna 3 i 4 |
Dosad je oko 90 meteorologa iz 36 zemalja prošlo obuku za primenu dostignuća kineskih meteroloških satelita. U poslednjoj deceniji, mnogo sredstava je uloženo u to da se pomogne poljoprivredi kroz meteorološka osmatranja i istraživanja. Napravljen je sistem osmatranja nazvan “Tianjan” i platfoma “Tianćing”, namenjena obradi podataka. Primenom veštačke inteligencije i računarskom obradom podataka, omogućen je prelaz od kompjuterske tomografije do holografije. Time se blagovremeno dolazi do saznanja o jakim vetrovima, kiši ili oluji. Sa znatno većom preciznošću Kinezi su uspeli da lociraju tajfune, da izračunaju distribuciju kišnih kapi u odnosu na prečnik, poboljšaju vidljivost i da na vreme otkriju munje.
Većina kineskih provincija koriste ovaj sistem, odnosno platformu pošto obrađuje preko 400 vrsta meteoroloških podataka, a više od 30 različitih operativnih sistema je objedinjeno u cilju otklanjanja eventualnih problema. Deluju pod zajedničkim nazivom „Tian“ sistemi i posebno su značajni tokom sezone poplava.
Logo Kineske meteorološke administracije
Mapa meteoroloških opservatorija po Japanu |
Osmatranje munja
U poslednje tri godine, izgrađeno je preko 650 meteoroloških stanica, među kojima se izdvajaju stanice koje se bave praćenjem i izučavanjem klime u regionu Unutrašnja Mongolija. Dele se po predviđenoj dužini trajanja. Postoje stogodišnje, one koje traju 75 i one od 50 godina.
U Kini je početak oktobra praznični period, kada se obeležava stvaranje moderne države. To je jedna od tri tzv. “zlatne nedelje”, kada zaposleni dobijaju veći broj slobodnih dana i kada se održavaju brojne manifestacije. Uoči toga, ljudi slušajue najave Nacionalnog meterološkog centra.
U pustinji Gobi se nalazi kosmodrom „Điukuan“. Sa tog mesta je lansiran satelit „haijang“ koji će promatrati uslove koji vladaju nad okeanom.
Značajno ostvarenje je i nedavno otvaranje Centra za istraživanje munja u Sudžou (istočna provincija Đangsu). Reč je o retkoj instituciji ovog tipa jer, za sada, samo na Floridi postoji specijalizovana naučna ustanova za munje. Centar se, pre svega, bavi zaštitom od pražnjenja atmosferskog elektriciteta.
Landžou je prestonica provincije Gansu, na severozapadu Kine. U okviru Kineske meteorološke administracije u Landžou, deluje Institut za suvu meteorologiju. Oni su sproveli ekspediciju ka slivu tri tibetanske reke. Izučavaju atmosferu i prirodne uslove koji vladaju na Tibetanskoj visoravni. Pre dve godine, na Tibetu je formirana automatska stanica za proučavanje vremena koja funkcioniše bez ljudi, osim tehničara koji je održavaju. Stanica meri temperaturu, brzinu i pravac vetra, vlažnost, padavine i vazdušni pritisak.
Prva prognostičarska karta
Japan ima veoma dugu tradiciju meteoroloških istraživanja. U tokijskoj opštini Čioda je sedište Japanske meteorološke agencije. Prva vremenska stanica u Japanu napravljena je 1872. godine u gradu Hakodate, na ostrvu Hokaido. Tri godine kasnije, u Tokiju je osnovana meteorološka opservatorija, preteča Japanske meteorološke agencije, koja je funkcionisala u okviru Ministarstva unutrašnjih poslova.
Osamdesetih godina 19. veka pojavila se prva prognostička karta Japana. Nedugo nakon toga objavljena je i prva vremenska prognoza. Od 1922. godine počinje sa radom Škola za obrazovanje meteoroloških stručnjaka. Već 1938. godine, Japan je posedovao radio-sondu kojom su vršena merenja viših slojeva atmosfere.
Prognoza vremena u Japanu
Prikaz meteroloških instrumenata u Japanu |
Posle Drugog svetskog rata, počelo su istraživanja pomoću meteroloških radara. Sa numeričkom prognozom vremena počelo se 1959. godine. A samo deceniju kasnije, nastao je kompjuterski sistem ADESS za automatsku obradu podataka. To je danas jedan od dva računarska sistema koje koriste japanski meteorolozi. Sedamdesetih godina 20. veka stvoren je AMEDAS (skraćenica od „Sistem automatskog sticanja meteoroloških podataka“). Zasniva se na objedinjenom delovanju 840 meteroloških stanica koje proučavaju padavine, brzinu i pravac vetra, trajanje Sunčeve svetlosti i temperaturu. Sistem danas obuhvata 1300 kišomera u celoj zemlji. Takođe, utvrđuje se i dubina snega. Za tu svrhu je namenjeno 320 meteorolških stanica, od kojih neke rade sa stručnjacima dok druge automatski vrše merenja. AMEDAS ima vrlo značajnu preventivnu ulogu.
Prvi meteorološki satelit je 1977. godine poslat u geostacionarnu orbitu. Naziv satelita bio je „himavari“, što u prevodu znači: suncokret. „Himavari“ 8 i 9 su trenutno aktivni. Pored vremenske prognoze, treba da pogode pojave tajfuna i oluja ne samo za Japan već i za čitavu istočnu Aziju i zapadni deo Tihog okeana.
Operacioni centar Japanske meteorološke agencije |
Postrojenje za -90
Deo Japanske meteorološke agencije je Meteorološki istraživački institut. Osim osnovnom delatnošću, tamošnji stručnjaci se bave pravljenjem softverskih modela Zemlje da bi se sprovela numerička vremenska prognoza i prikazala interakcija elemenata klime, a sve u cilju valjane sistematizacije prikupljenih podataka o vremenu.
AMEDAS oprema
|
Japanski Meteorološki istraživački institut vrši eksperimentalne i numeričke studije procesa koji određuju klimu, osmatranjem klimatskih faktora i praćenjem meteoroloških pojava. Nastoje da kroz naučna istraživanja predvide globalno zagrevanje, odnosno predstojeće klimatske promene. To postižu proučavanjem biohemijskih i fizičkih promena u atmosferi i okeanima. Ova japanska institucija poseduje izuzetnu opremu tako da mogu da veoma precizno procene nastanak svake vrste meteoroloških promena.
Japanski stručnjaci su izgradili i postrojenje u kome vlada velika hladnoća, i do -90 stepeni. Tu se obavljaju eksperimenti i vrše različita merenja - sve u cilju praćenja meteoroloških pojava. Poseduju i veliki vazdušni tunel za proveru instrumenata kojima se mere vetrovi. Vrše se i merenja količine veštačkih radioaktivnih izotopa, što se u Japanu radi duže nego u svi drugim zemljama sveta.
Postoji i stanica za osmatranje atmosfere na atolu Minamitorišima, u Tihom okeanu.
Ljudi za tajfune
U Južnoj Koreji je 1978. godine osnovan Nacionalni institut za meteorološke nauke. U početku su postojale samo dve laboratorije. Ubrzo potom je, na planini Gvanaksan, počeo sa radom meteorološki radar. Danas je radarima pokrivena čitava zemlja.
Pre petnaest godina formiran je korejski tim stručnjaka za proučavanje tajfuna. Radi i Korejska meteorološka administracija, a pre jedne decenije lansiran je i prvi korejski meteorološki satelit.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
