ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Priredila: Ilijana Jakšić

Život van Zemlje

TITAN i njegove mogućnosti

Naučnici su otkrili prvu globalnu geološku mapu Saturnovog prirodnog satelita Titana koja obuhvata ogromne ravnice i dine zaleđenog organskog materijala i jezera tečnog metana, osvetljavajući tako jedan egzotični svet koji se smatra jakim kandidatom u potrazi za životom izvan naše planete

Mapa je zasnovana na radaru, infracrvenim i drugim podacima koje je sakupila svemirska sonda „kasini”, koja je ispitivala Saturn i njegove satelite od 2004. Do 2017. Titan, prečnika 5,150 km, drugi je po veličini satelit u Sunčevom sistemu, odmah posle Jupiterovog Ganimeda. Veći je od planete Merkur. Organski materijali, jedinjenja zasnovana na ugljeniku neophodna za gajenje živih organizama, igraju vodeću ulogu na Titanu. Planetarni geolog Rozali Loups, predvodnik istraživanja objavljenog u naučnom časopisu „Nature Astronomy” iz NASA-ine Laboratorije za mlaznu propulziju smatra da su organska jedinjenja izuzetno važna za mogućnost života na Titanu, za koja mnogi naučnici smatraju da su evoluirala u tečnom vodenom okeanu ispod ledene kore Titana. Ona je dodala da organski materijali mogu da prodru do tečnih vodenih okeana, što može obezbediti preko potrebne nutrijente za održavanje života.
Što se naše planete tiče, voda pada iz oblaka i puni jezera, reke i okeane. Na Titanu, oblaci izbacuju ugljovodonike kao što su metan i etan, gasove koji postoje i na Zemlji, u tečnom obliku. Kiše se pojavljuju svuda po Titanu, mada su ekvatorijalni regioni suvlji od polova, izjavila je jedna od članica ekipe, Anezina Solomonidou, naučni saradnik Evropske svemirske agencije. Ravnice (koje prekrivaju 65 % površine) i dine (17 % površine) sastavljene su od zaleđenih delova metana i drugih ugljovodonika koji dominiraju ekvatorijalnim regionom Titana.
Titan je jedini objekat u Sunčevom sistemu, osim Zemlje, koji može da se pohvali stabilnim tečnostima na površini, pošto ima jezera i mora punih metana, što je glavno obeležje regiona gde su polovi. Brdoviti i planinski predeli, za koje se misli da predstavljaju izložene delove Titanove ledene kore, predstavljaju 14 % površine.
Majkl Malaska, jedan od autora istraživanja i naučnik u Laboratoriji za mlaznu propulziju smatra da je veoma zabavno razmišljati o tome da li postoje načini da se složenija organska jedinjenja spuste dole i pomešaju sa vodom u dubokoj ledenoj kori ili dubokom podzemnom okeanu.

Priredila: Ilijana Jakšić

NASA

Potraga u krateru Jezero na Marsu

Američka svemirska agencija NASA predstavila je "Mars 2020 rover" koji će biti lansiran u julu. Po planu, trebalo bi da sleti u osušeno korito jezera na Marsu, u krater koji je dobio naziv po opštini Jezero, u Bosni i Hercegovini.
Rover je veličine automobila; ima šest točkova, a istraživaće krater Jezero koji je veličine Menhetna, gde bi trebalo da sleti u februaru 2021. godine. Veruje se da krater sadrži velike količine starih sedimenata u kojima bi mogli da se nađu tragovi nekadašnjeg života na Crvenoj planeti. Rover će prikupiti 30 uzoraka tla koji će biti vraćeni na Zemlju budućom svemirskom letelicom.

Uzorci bi mogli da stignu 2026. Rover će poneti opremu koja može da pretvori ugljen-dioksid u kiseonik. NASA će u februaru poslati rover u svemirski centar “Kenedi” na Floridi, gde će biti sastavljen do kraja. Ova misija na Mars biće ključna za buduće ljudske misije ka toj planeti, i peta je misija NASA-e na Marsu. Jedina druga država kojoj je uspelo da sleti na Mars je bivši SSSR.

Z.B.

ETIOPIJA

U orbiti prvi posmatrački satelit

Etiopija je lansirala prvi posmatrački satelit, kojeg su izradili domaći i kineski stručnjaci. Letelica je lansirana iz svemirskog centra u Kini. Satelit težak 70 kg izradio je 21-člani inženjerski tim, a njegov let kontrolisaće posada smeštena u stanici “Entoto”, u Adis Abebi.
Direktor etiopijskog Instituta za naučna i tehnološka istraživanja svemira Solomon Belaj naveo je da njegova zemlja više neće izdvajati 12 miliona dolara godišnje za snimke iz svemira, već će ih sama proizvoditi i prodavati.

Etiopija je istočnoafrička zemlja u kojoj poljoprivreda i stočarstvo predstavljaju glavne privredne grane; ali, vlasti te zemlje su, u proteklih nekoliko godina, pokrenule niz tehnoloških projekata, uključujući i izradu vlastitog svemirskog satelita. Podaci koje će satelit slati stručnjacima u Etiopiji trebalo bi da pomognu u borbi protiv klimatskih promena, izuzetno izraženih u tom delu Arfike.
Ovim naučno-tehnološkim poduhvatom Etiopija je ušla u društvo Gane, Nigerije, Južnoafričke Republike i Ruande, država koje su među retkim afričkim zemljama koje imaju satelite u svemiru.

Z.B.

NOVA SUPERZEMLJA?

Zaleđena a pogodna

Tokom 2016. astronomi su pronašli planetu nazvanu Proksima b, oko zvezde Proksima Kentauri, na 4,2 svetlosne godine od Zemlje. Nedavno su naišli na signal za koji veruju da pripada Superzemlji koja kruži oko iste zvezde. Proksima Kentauri je crvena patuljasta zvezda poznata kao patuljak M klase i u blizini je svetle zvezde Alfa Kentauri AB. Sve ove zvezde čine sazvežđe Kentaura.
Posle otkrića prve planete oko Proksime Kentauri, istraživači su nagađali o postojanju druge planete u istom sistemu. Koristili su niz teleskopa u Čileu da bi pratili svetlosne signale iz tog pravca.
Ove zvezde ne miruju već se kreću u malim krugovima, što je odgovor na gravitaciju sa planeta. Ti pokreti menjaju svetlosnu talasnu dužinu zvezde, prelazeći između crvene i plave zavisno od lokacije planete. Praćenje ovih kretanja može pomoći u pronalaženju novih planeta.

Istraživači ne isključuju mogućnost da je signal mogao biti posledica aktivnosti magnetnog polja zvezde; međutim, signal koji su pratili javljao se u periodu od 1.900 dana, što je pokazatelj da je planeta prisutna. Drugootkrivena planeta Proksima c podseća na Superzemlju. Istraživači procenjuju da ona obiđe Proksime Kentauri na svakih 5,2 zemaljskih godina.
Prvopronađena planeta Proksima b šest puta je manja i trideset puta bliža zvezdi, što je čini toplijom, objasnili su istraživači. Ona je 1,3 puta veća od Zemlje i kruži oko njene zvezde svakih 11,2 dana. Nalazi se u bliskoj orbiti Proksime Kentauri, što je pet odsto udaljenosti između Zemlje i Sunca.
Novootkrivena planeta je pogodna za istraživanje pošto bi se moglo otkriti kako se planete sa malom masom formiraju oko zvezda male mase, istakli su istraživači. Superzemlje se obično formiraju u blizini snežne linije, ali ne i izvan nje, što upućuje na to da bi bilo koja voda koja se nalazi na planeti bila zaleđena.

Z.B.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"