IŠČEZLE VRSTE
Oliver Klajn
Surlaš meriterijum
Plivač sa glavom oblika bumeranga
Surlaši su taksonomski red kojem od živih sisara pripadaju samo slonovi. Nekada je na Zemlji živeo veliki broj vrsta ovih životinja, ali su one u međuvremenu mahom izumrle. Jedna od taksonomskih porodica koju je zadesila takva sudbina je Moeritherium.
Naziv su dobili po jezeru u Egiptu. U oazi Faijum, ispod nivoa mora, danas se nalazi slano jezero Birket Karun. U antici je tu bilo znatno veće slatkovodno jezero Meris, koje je služilo kao rezervoar za vodu.
Prikaz života u prirodi |
Početkom 20. veka, britanski paleontolog Čarls Vilijam Endrjus istraživao je fosile u severnom delu Afrike. Na jednoj geološkoj formaciji u oblasti u kojoj je bilo jezero Meris, pronašao je ostatke sisara. Po toj vodom ispunjenoj prirodnoj depresiji imenovan je celi rod. Naziv u prevodu označava: zver sa jezera Meris.
Taksidermatski prikaz ovog surlaša
Spoj lobanje i vilice dva različita uzorka
Skelet meriterijuma |
Najpre je stručno opisana vrsta Moeritherium lyonsi. Ovom engleskom naučniku je ubrzo pošlo za rukom da otkrije a zatim i imenuje, odnosno naučno definiše još dve vrste ove životinje. Njegov nemački kolega Maks Šloser, 1911. godine, podelio je vrstu Moeritherium lyonsi. Od nje se izdvojilo još jedno krupno stvorenje čiji je naziv Moeritherium andrewsi.
Protekao je skoro čitav vek pre nego što je utvrđeno postojanje i pete vrste. Do toga je došlo 2006. godine, u jugoistočnom Alžiru, kada su ispitani fosilni ostaci na jednom lokalitetu iz poznog eocena. To je geološka epoha koja je trajala od pre 56 do pre 34 miliona godina. Živeli su i u sledećoj epohi, u oligocenu, koja je trajala do pre 23 miliona godina.
Na osnovu analize njihovih zuba, utvrđeno je da su jeli meke biljke iz slatke vode. Do tog saznanja se došlo zahvaljujući ugljenikovim izotopima iz zubne gleđi. Po svemu sudeći, vodili su način života sličan nilskim konjima u naše vreme, što znači da su najviše vremena provodili na močvarnom području i oko reka. Na to su ukazali izotopi kiseonika.
Osim slonova, od postojećih životinja u manjoj meri su srodni morskim kravama. Po izgledu su mnogo više podsećali na tapire nego na slonove. To se posebno odnosi na savitljivu gornju usnu kojom su jeli vodene biljke.
I veličina ovog stvorenja je vrlo slična tapiru. U predelu ramena, bili su visoki 74-107 cm, dok im je ukupna dužina iznosila do 2,5 m. Njihova težina je dostizala 235 kg. Najverovatnije je da su vreme provodili do pola uronjeni u vodu.
Odlikovale su ih jake i kratke noge. Rep je takođe bio kratak. Telo meriterijuma je bilo dugačko i zaobljeno, sa snažnim vratnim mišićima koji su se nadovezivali na široka leđa i lobanju. Donji deo nogu je bio širok i završavao se ravnim kopitama.
Nosni otvori su se nalazili na gornjem delu izdužene lobanje. Bio je manji od većine kasnijih surlaša. Nisu imali surlu već kraći proboscis. Nije im bila ni potrebna jer su obitivala blizu tla. U gornjoj i donjoj vilici postojali su vrlo razvijeni prednji sekutići, što je evolutivna faza u razvoju kljova koje će kasnije nastati kod slonova. Isto tako, gornja usna predstavlja evolutivnog prethodnika surle. Uprkos tome, meriterijum nije direktan predak slonova već sporedna linija koja je nestala sa lica Zemlje.
Ostali zubi su korišćeni za usitnjavanje i sečenje lisnatih biljaka. Oči i uši su im bile visoko na glavi. Osim u severnoj, njihovi ostaci su otkriveni i u zapadnoj Africi.
Prva otkrivena vrsta Moeritherium lyonsi |
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
