VESTI IZ MEDICINE

NEUROLOGIJA

Genske mutacije i Alchajmerova bolest

Tim ruskih neurobiologa sa Politehničkog univerziteta “Petar Veliki” u Sankt Peterburgu objavio je članak u časopisu Neuroscience o istraživanju uzroka Alchajmerove bolesti i predložio metode terapije. Naučnici veruju da je bolest povezana sa genima koji kodiraju formiranje kontakata između neurona; takođe, otkrili su supstancu koja može značajno da smanji negativni efekat mutacija u tim genima.
Alchajmerova bolest jedna je od najraširenijih neurodegenerativnih bolesti koje se manifestuju kod starijih osoba. U početku, oboleli dožive kratkotrajno, a zatim dugoročno oštećenje pamćenja, što vodi demenciji. Uzroci i glavni fiziološki putevi bolesti i dalje su nepoznati, pa nema ni efikasne terapije, a danas dostupni lekovi mogu samo da uspore pojavu simptoma. Osim toga, bolest se teško dijagnosticira u ranim fazama.
Gubitak pamćenja je, smatra se, uzrokovan disfunkcijom sinapsi u mozgu. Nervna sinapsa je mesto kontakta između različitih nervnih ćelija (neurona). Bilo koje abnormalnosti u ovom kontaktu negativno utiču na mnoge moždane funkcije, uključujući i memoriju.
Alchajmerova bolest može da se nasledi, i u tom slučaju oboleli su nosioci mutacija. Neke od njih mogu da se nađu u genima koji kodiraju protein prekursora amiloida (APP). Ćelijski enzimi (sekretaze) presecaju mutirani protein i formira se amiloidni peptid beta. Ostale mutacije mogu da se pojave u genima koji kodiraju preseniline, proteine u ćelijskoj membrani koji su deo sekretaze koja cepa APP da bi se stvorio beta amiloid. Sve to dovodi do stvaranja amiloidnih plakova u mozgu koji prekidaju sinaptičke kontakte i uzrokuju razvoj bolesti.

Ruski naučnici proučavali su mutaciju PSEN1DE9, uzročnika uklanjanja određene genske regije koja kodira presenilin 1. Ova mutacija pronađena je kod pacijenata u Finskoj, sa naslednim oblikom Alchajmerove bolesti. Da bi proučili svojstva te mutacije, autori rada dodali su mutirani gen presenilin 1 kulturama neurona, zajedno sa genom koji kodira jedan fluorescentni protein. Ovo poslednje pomoglo je naučnicima da registruju promene u morfologiji sinapsi. Mutirani gen i gen fluorescentnog proteina dodati su istovremeno, i samim tim je svaki fluorescentni neuron izrazio mutirani presenilin 1 gen. Dendriti - kratki nervni završeci koji se nalaze na telu neurona - na svojoj površini imaju male izbočine (bodlje), čiji oblici ukazuju na fazu razvoja sinapse i njenu aktivnost. U ćelijama sa mutacijom PSEN1DE9 broj bodlji u obliku pečurke je znatno smanjen, što je znak smanjenog područja kontakta između neurona. Pored promena u obliku dendritičnih bodlji, ćelije su takođe doživele promene u svojoj sposobnosti da prenose jone kalcijuma koji igraju važnu ulogu u stvaranju nervnog impulsa. Konkretno, neuroni sa PSEN1DE9 mutacijom pokazali su povećanje aktivnosti kalcijumskih kanala koje aktivira unutarćelijski kalcijum. Nakon što su dodata jedinjenja EVP4593 koja blokiraju te kanale, negativni efekti mutacije znatno su smanjeni i neuronske funkcije su se gotovo vratile u normalu.
Vođeni time, istraživači sugerišu da bi EVP4593 i jedinjenja sa sličnom aktivnošću mogla da postanui obećavajući prototip lekova za Alchajmerovu bolest. Naglašavaju, međutim, da je oboljenje multifaktorno, što znači da različiti pacijenti mogu da dožive  disfunkcije u različitim signalnim putevima, te da terapija treba da se određuje pojedinačno za svakog pacijenta.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"