TEMA BROJA

Ptice – Zaštita ptica u našoj zemlji

IBA kao sklonište

Krajem 1980-ih, na prostoru SFRJ, identifikovano 57 IBA (16 u Srbiji); 1997. godine (IBA II) - 35 područja; 2009. godine (IBA III) - 42 područja (oko 14,25% teritorije Srbije). U Srbiji su do sada identifikovana 42 IBA područja: Gornje Podunavlje, Subotička jezera i pustare, Bečejski ribnjak, Jegrička, Karađorđevo, Titelski breg, Koviljski rit, Paš- njaci velike droplje, Slano Kopovo, Okanj i Rusanda, Carska bara, Gornje Potamišje, Srednje Potamišje, Vršačke planine, Deliblatska peščara, Labudovo okno, ušće Save u Dunav, Dunavski lesni odsek, Fruška gora, Obedska bara, Bosutske šume, Zasavica, Donje Podrinje, Cer, Valjevske planine, Tara, Uvac i Mileševka, Pešter, Golija, Gornje Pomoravlje, Ovčarskokablarska klisura, Kopaonik, Sitnica, Prokletije, Šarplanina, Pčinja, Vlasina, Suva planina, Sićevačka klisura, Stara planina, Đerdap i Mala Vrbica.

 Prokletije

Čak 18 vrsta ptica čini područje međunarodno značajnim - između ostalih, osičar, orao zmijar, suri orao, sivi soko, kamenjarka, ćuk, buljina, leganj, šumska ševa, kos kamenjar, kos grličar, rusi svračak, crnogrla strnadica i strnadica kamenjarka. Na Prokletijama živi 10 vrsta koje su od posebnog interesa. Najveća gnezdilišta planinskog popića, buljine i žutokljune galice u Srbiji nalaze se na Prokletijama. IBA zauzima 100.000 ha i čini jedan od najvećih planinskih masiva Balkana koji se pruža kroz više država. Nadmorska visina iznosi 460-2656 m.

 Carska bara

Ukupno 17 vrsta ptica čine područje međunarodno značajnim. Između ostalih: mali gnjurac, vodeni bik, čapljica, gak, žuta čaplja, velika bela čaplja, crvena čaplja, kašičar, patka njorka, obični galeb, pčelarica, obična crvenrepka, obični cvrčić i sivi svračak. Do sada je zabeleženo oko 250 vrsta ptica, od čega oko 140 gnezdarica. Ovo područje je najznačajnije gnezilište riđoglave patke, plovki čegrtuše i grogotovca, kao i divlje guske. Prisutno je i nekoliko kolonija čaplji i kormorana, koje pojedinih godina dostižu brojnost od 1000 parova. Periodično se gnezdi mali vranac, a sve češći je orao belorepan. IBA zauzima 9300 ha. Na lokalitetima: Tiganjica, Perleska bara, Traktor bara, Botoš- ki i Farkaždinski rit prostiru se velika vodena staništa sa plavnim livadama, barama, vodenim oknima i jezerima, tršćacima i šumama vrbe. Posebno su vredne Carska bara i Vojtina mlaka. Manji deo IBA je Specijalni rezervat prirode „Stari Begej-Carska bara”.

Obedska bara

Međunarodno značajnim čine ovo područje 16 vrsta ptica, između ostalih čapljica, gak, bela roda, stepski soko, sivi barski petlić, vodomar, zelena žuna, seoski detlić, srednji detlić, obični cvrčić, crnoglava grmuša, belovrata muharica, dugokljuni puzić. Na području IBA je do sada zabeležena 221 vrsta ptica, od čega oko 145 gnezdarica. Predstavlja posebno značajno mesto gnežđenja barskih i šumskih ptica i jedno od najvažnijih gnezdilišta orla belorepana i crne rode u Srbiji. Čuvena je u svetu mešovita kolonija čaplji i kormorana koja broji 8 vrsta i povremeno preko 700 gnezdećih parova. IBA zauzima 23.000 ha jedinstvenih staništa mozaičnog rasporeda, sa šumama, barama i livadama. Debela gora, površine 320 ha, sa hrastovima lužnjacima starim preko 300 godina je jedinstvena u svetu. IBA je zaštićeno kao Specijalni rezervat prirode od 1994, a Ramsarsko područje (područje koje ima međunarodni status prema Ramsarskoj konvenciji) je od 1977. 

Ribnjak Uzdin

Ukupno 14 vrsta ptica čine ovo područje međunarodno značajnim: između ostalih tu su mali vranac, vodeni bik, gak, velika bela čaplja, crvena čaplja, crna roda, bela roda, kašičar, riđoglava patka, prdavac i sabljarka. Bogatstvo faune ptica obuhvata oko 200 zabeleženih vrsta, od čega u gnezdarice spada oko 120 vrsta. Na ribnjaku, kao i u Uzdinskoj šumi, nalaze se gnezdilišta čaplji i drugih barskih ptica. Područje predstavlja najznačajnije nacionalno gnezdilište za patku njorku, muljaču i belobrku čigru, čija brojnost fluktuira. Tokom seobe i, povremeno, zimi na područ- ju ribnjaka se zadržava više od 20.000 različitih vrsta pataka, gusaka, čaplji i šljukarica. IBA zauzima 5500 ha, a zahvata i prostor šaranskog ribnjaka „Uzdin”, površine oko 500 ha, kao i okolne pašnjake, šume, slatine i sam tok reke. Na područ- ju IBA postoji omanje prirodno dobro Uzdinska šuma, dok sam ribnjak nije pod zaštitom.

Uvac-Mileševka

Ukupno 13 vrsta ptica čini područje međunarodno značajnim; između ostalih, orao zmijar, orao kliktaš, suri orao, sivi soko, kamenjarka, ćuk, buljina, zelena žuna, šumska ševa, kos kamenjar i strnadica kamenjarka. Do sada je zabeleženo oko 140 vrsta ptica, od čega oko 95 gnezdarica. Najveća atrakcija područja je prisustvo velike kolonije beloglavog supa u klisurama Uvca i Mileševke, koja broji blizu 80 parova. Nekada su se na ovom područ- ju gnezdili crni strvinari (bela kanja), ali su izumrli. Po vlažnim planinskim livadama košenicama na gnež- đenju je redovan prdavac. Značajne vrste su i leštarka, šumska šljuka, mala sova, dugorepa sova, gaćasta kukumavka, puzgavac, itd. IBA zauzima 30.000 ha i zahvata prostranu kreč- njačku površ ispresecanu impozantnim klisurama reka Uvac i Mileševka, između planina Zlatar, Zlatibor i Jadovnik, te Sjeničke visoravni. Centralni deo područ- ja je pod gustim i čistim četinarskim ili mešovitim šumama, a obodni delovi ka klisurama često su ogoljeni i delimično naseljeni. Postoji veći broj planinskih akumulacija u klisuri Uvca. Nadmorska visina iznosi 500-1625 m. Obe klisure su zaštićene u okviru nekoliko prirodnih dobara koja zauzimaju površinu od nešto preko 8.000 ha.

Gornje Podunavlje

Međunarodno značajnim čini ga 12 vrsta ptica, među njima i vodeni bik, čapljica, kašičar, patka njorka, crna lunja, belovrata muharica. Unutar IBA područja, do sada je zabeleženo preko 230 vrsta ptica, od čega oko 160 gnezdarica. Predstavlja najznačajnije nacionalno gnezdilište orla belorepana i crne rode, kao i divlje guske.IBA zauzima 30.000 ha. Čine ga veliki kompleksi aluvijalnih šuma hrasta, jasena, vrbe i topole, prošarani barama, livadama i dunavcima. Deo kompleksa odvojen je od Dunava nasipima. Veći deo IBA je Specijalni rezervat prirode „Gornje Podunavlje”, proglašen 2001. godine. 

 Šar-planina

Ukupno 11 vrsta ptica čini ovo područje međunarodno značajnim, između ostalih: suri orao, sivi soko, prdavac, buljina, poljska ševa, planinski popić, puzgavac i žutokljuna galica . Do sada je zabeleženo oko 170 vrsta ptica, od čega 140 gnezdarica. Najznačajnija gnezdilišta kamenjarke, puzgavca, crvenokljune galice i planinskog vrapca u Srbiji nalaze se na Šar-planini. Prisutno je nekoliko vrsta strvinara, a povremeno se pojavljuje i prugasti orao. Posebno je brojna planinska ušata ševa. IBA zauzima 80.000 ha i čini izuzetno dugačak i visok planinski masiv između Srbije i Makedonije, sa brojnim cirkovima, ledničkim jezerima, kanjonima i brzim planinskim potocima, i sa najrasprostranjenijim alpijskim goletima i pašnjacima u zemlji. U dolini Belog Drima i Prizrenske Bistrice oseća se snažan uticaj submediterana, a pri vrhovima grebena rastu zajednice borova munike, molike i krivulja. Nadmorska visina iznosi 450-2651 m. Područje IBA je delom pokriveno Nacionalnim parkom „Šar-planina” (od 1986), a izrađena je studija za njegovo značajno proširenje.

Fruška Gora

Osam vrsta ptica čini ovo područje međunarodno značajnim, među njima i orao kliktaš, stepski soko, ćuk, šumska ševa. Do sada je zabeleženo preko 170 vrsta ptica, od čega su oko 135 gnezdarice. Predstavlja jedino nacionalno gnezdilište za orla krstaša sa 3 para i jedino dokazano za crnovratu muharicu, takođe i jedino gnezdilište u Vojvodini za crnoglavu strnadicu i kosa kamenjara. U starim šumama u uvalama potoka, gnezdi se crna roda. Na hranilištu za grabljivice okuplja se i do 15 krupnih orlova. IBA zauzima 42.000 ha i čini najveće brdovito šumsko prostranstvo u Vojvodini, sa ukupno 25.000 ha šuma. Nadmorska visina je 100-539 m. Veći deo IBA je Nacionalni park, proglašen 1960. godine. 

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"