TEMA BROJA
Tajne bez odgovora
Teorije o Stounhendžu?
Istraživači koji su kuckali po u Stounhendžu otkrili su da proizvode zvuke slične onima koji potiču od metalnih i drvenih zvona. To otkriće navelo ih je na novu teoriju po kojoj je Stounhendž možda bio komunikacijski centar na daljinu? Teorija u vezi te spomeničke celine ima podosta; variraju od magije, preko teorija zavere koje uključuju vanzemaljce, do elitne grobnice.
NEOLIT NA PRODAJU
Pre jednog veka, engleski advokat Sesil Čab otišao je u aukcijsku kuću “Palas” da kupi trpezarijske stolice a vratio se kući kao vlasnik Stounhendža! Kao i mnogi drugi kupci na aukciji 21. septembra 1915. godine, Čab je želeo da potroši što manje novca. Legenda kaže da je ovog 39-ogodišnjeg advokata supruga poslala da kupi trpezarijske stolice, ali se sve promenilo kada je najavljena prodaja pod brojem 15 - Stounhendž.
Teško je zamisliti da bi se najpoznatiji praistorijski spomenik prodavao na aukciji, ali to se zaista dogodilo pošto se imovina ser Edmunda Antrobusa našla na aukciji nekoliko meseci posle njegove smrti. Početna cena Stounhendža iznosila je 5.000, a dostigla je 6.000 funti. Tih 6.000 ponudio je Čab, rođen u blizini ovog spomenika. Tada je rekao da nije imao nameru da učestvuje u aukciji neolitskih relikvija i da je to učinio iz prkosa jer je smatrao da bi neko ko potiče iz tog kraja trebalo da kupi Stounhendž. Godine 1900. jedan od ogromnih gornjih kamenova se srušio na zemlju, dok su drvene daske podupirale ostalo kamenje.
Naredne godine, Antrobus, čija je porodica kupila Stounhendž početkom 19. veka, ogradio je spomenik i naplaćivao ulaz da tim novcem plati stražare i obnovu zapostavljene građevine. Nakon što je Antrobus umro, njegova supruga je porodični imetak predala aukcionarima. Čuvari spomenika su smatrali da Stounhendž treba predati britanskoj vladi, ali je dospeo u ruke Sesila Čaba. Navodno, Čabova žena je bila veoma nezadovoljna ovom kupovinom - nadala se trpezarijskim stolicama - što mu je olakšalo da odluči da preda Stounhendž britanskom narodu, oktobra 1918. 
Britanska vlada je naredila renoviranje Stounhendža 1919. godine, a to je podrazumevalo ispravljanje kamenova i njihovo ponovno postavljanje u krug. Skoro vek kasnije, restauracija se nastavila tako što su uklonjeni lokalni putevi i omogućen prirodni pejzaž ovom monumentalnom spomeniku. Čab je dobio titulu prvog barona Stounhendža. Umro je 58. godini; pre toga propisao je da svi koji žive u blizini Stounhendža imaju besplatan prilaz spomeniku. Danas oko milion i po ljudi godišnje posete ovo mesto.
NEDAVNO OTKRIVENI SPOMENICI OKO STOUNHENDŽA
Svoja saznanja su predstavili na Britanskom festivalu nauke u Birmingemu i tom prilikom objasnili kako je napredna radarska tehnika razvijena specijalno za projekat izrade digitalne mape na dubini od 3m metara ispod zemlje. Među otkrivenim strukturama je i drvena građevina duga 30 m, koji je bila udaljena oko 4 km od Stounhendža. Naučnici veruju da su u njoj vršeni složeni obredi, koji obuhvataju i uklanjanje mesa i udova sa tela pokojnika.Oni pretpostavljaju da je objekat koristilo sedam generacija jedne iste porodice pre nego što je nestao ispod zemlje i pao u zaborav
|
1.) Sveto lovište
Područje oko Stounhendža je u pradavna vremena bilo okruženo lovištima, pokazali su arheološki dokazi. Na lokalitetu udaljenom 1,6 km, postoje dokazi da je tu bilo ljudsko naselje staro 3.000 godina. Sam lokalitet, odnosno tragovi gradnje stari su između 8.500 i 10.000 godina. Arheološki dokazi upućuju i na to da je to bilo lovište i mesto za slavlje pa je Stounhendž možda podignut da bi veličao ulov?
2.) Spomenik jedinstvu
Postoje stručnjaci koji veruju da je Stounhendž podignut u čast mira i jedinstva. Tokom perioda u kojem se intenzivno gradio, između 3.000 i 2.500 godina pne, kultura na britanskom ostrvu bila je sve više ujedinjena. Rad na tako velikom projektu ujedinio je mnoge kulture na tom području.
3.) Astronomski kalendar
Mnogi veruju da su stari narodi slavili zimski solsticij kod Stounhendža. Ulica pored spomenika u ravni je sa zalaskom sunca na zimski solsticij, a arheološ- ki dokazi iz okoline pokazuju da su tu klane svinje za zimsko slavlje. Lokalitet, isto tako, gleda u izlazak sunca tokom letnjeg solsticija.
4.) Zvučna iluzija
Dva svirača gajdi koji sviraju na polju oko spomenika poništila bi jedan drugog na određenim tačkama, što je zvučna iluzija koja je možda inspirirala graditelje. Megaliti su podignuti da bi dodatno pojačali prirodno poništavanje zvuka tog mesta, a kameni blokovi su postavljeni da selektivno blokiraju zvuk. Stounhedž često nazivaju i „gajdaškim kamenjem”. Bez obzira na to ko veruje u zvučnu iluziju, Stounhendž ima izuzetnu akustiku prostora.
5.) Elitno groblje
Misteriozni spomenik možda je bio mesto poslednjeg počinka za elitu, predlaže jedna od brojnih studija. Hiljade delova kostura od najmanje 63 osobe pronađene su tokom arheoloških iskopavanja na tom području, a broj pronađenih kostiju muškaraca, žena i dece je proporcionalan. Ostaci datiraju iz perioda 3.000 godina pne, a arheolozi su pronašli i posudu za mirise i glavu od buzdovana, predmete koji su obično asocirali na tadašnju elitu.
6. ) Džinovska zvona
Kamenje Stounhendža proizvodi različite zvukove, slične onima od drvenih ili metalnih zvona. Njihov zvuk može se čuti iz velike daljine pa se pretpostavlja da je možda služio kao primitivan oblik komunikacije, ili se koristio kao zvona što se koriste u crkvi.
7.) Mesto izlečenja
Mnogi kosturi ukopani pored Stounhendža nose na sebi dokaze povreda ili bolesti pa su naučnici pretpostavili da je lokalitet nekada bio mesto na koje su ljudi dolazili da bi se izlečili. Toj teoriji u prilog ide činjenica da su mnoga kamenja vremenom oštećena, kao da je neko lomio komadiće s njihove površine.
|
ŠTA SE KRIJE ISPOD…
Četvorogodišnji „Projekat skrivenog pejzaža Stounhendža” pokazao je da se ispod površine ovog drevnog kamenog kruga nalazi mnogo više nego što se mislilo. Jedno od novih otkrića je i drevni kanal koji deli jarak koji se pruža sa istoka na zapad i koji je poznat kao Kursus. Profesor Vins Gafni, arheolog sa Birmingemskog univerziteta i jedan od naučnika koji su radili na projektu, veruje da je položaj Kursusa bio u skladu sa prolećnom i jesenjom ravnodnevnicom i da je verovatno služio kao prolaz ka centru Stounhendža sa juga.
Jarak i drugi novootkriveni spomenici „apsolutno su transformisali” pogled arheologa na ovu oblast, rekao je on. Novo istraživanje nadovezalo se na prošlogodišnju studiju koja je nagovestila da je oblast oko Stounhendža najstariji konstantno naseljen region Britanije.
TAJNA OTKRIVENA SKENIRANJEM
Dugo se smatralo da je Stounhendž potpuno usamljen spomenik u inače netaknutom predelu visoravni Solsberi; ali, sada arheolozi veruju da se oko misterioznih megalita poređanih u krug zapravo nalazilo mnoštvo drugih verskih objekata.
Tehnikom radarskog skeniranja omogućila je stručnjacima da ispod površine zemlje otkriju kompleks svetilišta, humki i objekata, koji su korišćeni za obavljanje verskih obreda. U okviru do sada najvećeg geofizičkog istraživanja, naučnici Univerziteta u Birmingemu četiri godine su mapirali područje površine 12 km2 i otkrili čak 17 drvenih i kamenih struktura.
URUŠAVANJE I PODIZANJE
Stounhendž kakav je danas predstavlja rezultat nekoliko graditeljskih epizoda uz, u međuvremenu, 4000 godina razaranja i propadanja. Različiti kameni blokovi su se srušili ili nedostaju, što veoma otežava razumevanje prvobitnog izgleda i namene. Prva značajna građevina na Stounhendžu bio je jarak kružnog oblika, s unutrašnjim nasipom i manjim spoljnim nasipom, izgrađen oko 3000 godina p.n.e.
Danas su jarak i unutrašnji nasip vidljivi kao plitki zemljani radovi u travi, ali spoljni nasip je uglavnom sravnjen s okolnim tlom. Jarak na istočnoj strani dublji je zato što je ta polovina bila mesto iskopavanja dvadesetih godina prošlog veka. Postojala su dva prvobitna ulaza u ograđeni proctor: široki ulaz na severoistočnoj strani i manji ulaz na južnoj strani. Danas u tom krugu postoji više nasipa i bedema, uglavnom nastalih zbog kasnije korišćenih prilaza i prolaza koji su nekada presecali ovaj spomenik. Unutar samog nasipa postojala su okna, njih 56, poznatih kao Obrijeve (Aubrey) rupe. Polovina njih je iskopana 1920-tih i obeležena belim betonskim krugovima. Kameni blokovi središnje grupe, doneti na tu lokaciju oko 2500. godine p.n.e, spadaju u dve vrste: veći su od peščara a manji od plavog peščara.
Blokovi od peščara uspravljeni su u okviru dve koncentrične skupine. Unutrašnja skupina je u obliku potkovice i čine je pet trilitona (dva vertikalna kamena bloka s horizontalno postavljenom gornjom gredom). Od tih pet, tri potpuna trilitona i dalje stoje (jedan se srušio 1797. i ponovo je uspravljen 1958.), a dva su delimično srušena.
U blizini središta nalazi se kameni žrtvenik, koji je najvećim delom zakopan ispod oborenog kamenog bloka najvišeg trilitona. Oko potkovice se nalaze ostaci spoljašnjeg kruga od blokova peščara, s gornjim gredama. Nekada je u tom krugu, verovatno, stajalo 30 kamenih blokova, ali mnogi od njih su se srušili, kao i većina greda, a nekoliko uspravnih blokova je nestalo.
KAKO SU PREVUČENE KAMENE PLOČE
Stručnjake godinama zbunjuje kako su graditelji do Stounhendža dovukli kamene blokove koji se mogu naći na 200 km udaljenim planinama u Velsu. Eksperiment koji je sproveden na Londonskom univerzitetu pokazao je da su graditelji mogli da na drvenim sankama vuku blokove preko vodoravno položenih trupaca. „Iznenadili smo se kada smo shvatili koliko je lako vući taj kamen”, rekao je profesor Majk Parker-Pirson. Njegov tim od 10 studenata vukao je kamen težak 1 t brzinom od 3 m na svakih 5 sekundi.
Da su ga vukli neprestano, za sat vremena prevalili bi udaljenost od 1.600 m. Kamenje koje je iz Velsa “došlo” do Stounhendža najčešće je teško oko 2 t, a istraživači su procenili da je za vuču jednog od njih trebalo dvadesetak ljudi. “Istina je da smo naš eksperiment odradili na ravnom tlu, dok su graditelji Stounhendža trebalo da se izbore i s velikim strminama u planinskom lancu Presili. Ovaj način vuče dobro funkcioniše i na teškom terenu. Uostalom, predindustrijske zajednice, poput Maram Naga u Indiji, koriste taj metod i dan-danas, prilikom izgradnje velikih kamenih spomenika, a slične sanke, u obliku slova ‘Y’, stare oko 2.000 godina, pronađene su u Japanu”, rekao je Parker-Pirson.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
