MEDICINA
Gordana Tomljenović
Ultrazvuk u urologiji
Dostupan, brz i potpuno bezbedan
Ultrazvučna dijagnostika, ili ultrasonografija, ima važnu ulogu u proceni poremecaja urinarnog trakta. Kao ́ i u drugim medicinskim granama, i u urologiji, koja se na ultrasonografiju oslanja više od tri decenije, ultrazvučni je jedan od inicijalnih radioloških pregleda, zbog svoje dostupnosti, niže cene i potpune neškodljivosti - nema jonizujuceg zračenja. Pored toga, UZ pregled ne zah ́ - teva upotrebu kontrastnih sredstava koja kod nekih osoba mogu da izazovu alergijske reakcije, kao ni posebnu pripremu pacijenta. Prim. dr Zoran Radosavljević, specijalista urologije i subspecijalista za ultrazvuk u beogradskoj Opštoj bolnici Bel Medic, dodaje da je urološka ultrasonografija vrlo brza i efikasna metoda koja u najkraćem vremenu može da pruži podatke ne samo o tome kojim dijagnostičkim putem eventualno treba ići dalje, već često i podatke na osnovu kojih može da se postavi finalna dijagnoza.
Širok raspon indikacija
Ultrazvučna dijagnostika je jedno od najmoćnijih i najprilagodljivijih dijagnostičkih oruđa koja specijalisti urologije i nefrologije imaju u svom arsenalu. Metoda se pokazala kao veoma precizna u proceni pacijenata sa uobičajenim urološkim problemima kao što su bubrežne opstrukcije, bubrežne kalkuloze i urinarne infekcije. Indikacije za ultrazvučni pregled u urologiji su, zapravo, apsolutno široke, dodaje prim. Radosavljević, zato što ova dijagnostička metoda može naći svoje mesto u proceni gotovo svake patologije. U oboljenjima bubrega, na primer, ultrazvuk registruje ciste, tumore, opstrukcije, infekcije, kao i proširenja bubrež- nih čašica i bubrega, zatim uretera, mokraćne bešike, prostate kod muškaraca. U pretragama vezanim za probleme mokraćne bešike, ultarsonografija suvereno detektuje da li postoji zaostali urin, da li postoje strana tela ili sadržaj unutar mokraćne bešike, da li postoje tumori, kao i stepen i dubinu invazije zida mokraćne bešike, te osobine samog zida, a među najučestalijim indikacijama za UZ pregled je i sumnja na bubrežnu kalkulozu.
Pored toga što u abdomenu i predelu bubrega može da detektuje najfinije krvne sudove i osnovne aterosklerotske promene, ultrazvuk može da registruje i najsitniji bubrežni „pesak”. Prim. dr Radosavljević iznosi značajan epidemiološki podatak da pesak u bubrezima, urolitijazu, ima 1,2 odsto populacije, ponajviše osobe sa metaboličkim sindromom, kod kojih se urolitijaza (kalkuloza) u bubrezima javlja u oko 30 odsto slučajeva, kod oba pola. Pored hipertenzije, dislipidemije, povišenih vrednosti šećera u krvi, i urolitijaza može biti jedan od znakova metaboličkog sindroma. Takođe, UZ bubrega može da asistira, odnosno da pomogne usmeravanje igle kojom se izvodi biopsija, kao i dreniranje tečnosti iz ciste ili apscesa. Dopler ultrasonografija bubrega je metoda kojom se procenjuje protok krvi kroz renalne arterije i vene, a koristi se i za procenu stanja transplantiranih bubrega.
Ultrazvukom do finalne dijagnoze
Podsećajući da je ultrazvučna dijagnostika najče- šće među početnim, i jedna u nizu dragocenih dijagnostičkih metoda, prim. dr Radosavljević ukazuje i na neka oboljenja koja se ultrasonografijom mogu gotovo definitivno potvrditi. Među njima su benigni tumori bubrega, angiomiolipomi, i hemangiomi (fokalne lezije) na jetri. Prim. dr Radosavljević nam objašnjava da iskusan urolog, prema karakterističnom ultrazvuč- nom nalazu, može u potpunosti da bude siguran da je reč o angiomiolipomu - ali s obzirom na činjenicu da ultrasonografija objektivno potvrđuje taj benigni tumor sa sigurnošću do 85 odsto, eventualno može da traži stopostotnu potvrdu skenerskim podatkom o gustini tkiva; kod angiomiolipoma biopsija nije potrebna. Za razliku od konvencionalnih B-mod UZ uređaja, bolju detekciju benignih tumora bubrega su omogućili unapređeni ultrazvučni uređaji sa THI (tissue harmonic imaging). Hemangiomi jetre takođe imaju jedinstvene UZ karakteristike.
Reč je o benignim tumorima krvnih sudova na jetri, „mladežima”na jetri, za čiju potvrdu je dovoljna odgovarajuća ultrazvučna slika, uz podatak o odgovarajućem protoku kroz tu promenu, i bez potrebe za daljom dijagnostikom. Neke dijagnoze se mogu postaviti samo na osnovu ultrazvučne potvrde. Ultrasonografija je apsolutno suverena metoda za dijagnostiku patologije testisa, naro- čito tumora testisa. Drugim rečima, sumnja na tumor testisa je apsolutna indikacija za UZ pregled, kao lako dostupnu i bezbednu metodu za rano otkrivanje ovih tumora koji, kako napominje dr Radosavljević, spadaju u potpuno izlečive tumore. S obzirom na činjenicu da se ultrazvučnom metodom detektuje velika većina urogenitalnih, ali i bolesti trbuha, prim. dr Radosavljević dodaje da je sumnja na upalu slepog creva takođe apsolutna indikacija za ultrasonografiju.
Do pre deset godina, ultrazvučna procena stanja crevnog trakta nije bilo moguća, ali danas je, zahvaljujući tehnološkom usavršavanju ultrazvučnih uređaja, postala praktično inicijalna metoda za utvrđivanje upale slepog screva, na osnovu nekih karakterističnih znakova kao što su zadebljalost zida, hiperperfuzija, izliv oko slepog creva; dodatna potvrda skenerskim (CT) pregledom u takvim slučajevima je sigurna indikacija za operativno lečenje. Mogućnost bezbednog ponavljanja pregleda, kao i kombinovanja sa drugim radiološkim metodama, ultrasonografiju je uvrstila među nezaobilazne imidžing procedure, ali je preoperativna procena patologije slepog creva primer na koji način ultrazvuk može da doprinese i da se pacijenti poštede nepotrebnih hirurških zahvata.
UZ DIJAGNOSTIKA U BEL MEDIC-U
Prema rečima prim. dr Radosavljevića, beogradska Opšta bolnica Bel Medic poseduje ultrazvučne uređaje najnovije generacije, koji omogućavaju najsavremeniju ultrasonografsku dijagnostiku, u granicama njenih dometa. To znači da je metoda veoma dragocena i efikasna, i u određenim slučajevima dozvoljava postavljanje finalne dijagnoze. Ali, onda kada to nije slučaj, i kad ultrazvuk potvrdi samo sumnju na neku patološku promenu, u Bel Medic-u se bez odlaganja može nastaviti sa bilo kojom dodatnom ili daljom dijagnostičkom procedurom. Bel Medic ima sve uslove, zaključuje prim. dr Radosavljević, da se svaki pacijent korektno ispita i da se dođe do prave dijagnoze
TRUS, elastografija…budućnost
Transrektalni ultrazvuk (TRUS) je još jedna ultrasonografska metoda od značaja za ranu dijagnostiku malignih bolesti. Pored pregleda debelog creva, transrektalni ultrazvuk prostate je dragocena metoda za otkrivanje početnih stadijuma karcinoma prostate, naravno uz mnogo skuplje metode kao što je nuklarma magnetna rezonanca ili PET sken. Izvodi se specijalnom UZ sondom koja se plasira kroz debelo crevo i direktno prisloni uz prostatu, što omogućava da se na njoj vide sve eventualne promene. Uz pomoć TRUS se može odrediti i dubina lezije, a time, između ostalog, i operabilnost tumora prostate. Prim. dr Radosavljević napominje da se u novije vreme koristi i takozvana elastografija, odnosno UZ sa elastografijom, što je tehnika koja omogućava diferenciranje adenoma, fibroadenoma i drugih kvalitativnih podataka tumora, najčešće u patologiji dojke, ali i prostate.
Elastografija je ultrazvučna tehnika koja prikazuje tvrdoću ili elasticitet tkiva merenjem deformacija tkiva pod dejstvom malog mehaničkog pritiska (pritiska sondom), a zasnovana je na pretpostavci da patološki procesi menjaju elastična svojstva zahvaćenog tkiva, te predstavlja neku vrstu „virtuelne palpacije” lezije. Govoreći o mogućnostima daljeg razvoja ultrasonografije, prim. Radosavljević podseća da ta metoda, za razliku od „revolucionarnih” pojava drugih najsavremenijih imidžing dijagnostičkih metoda, već decenijama polako ali sigurno evoluira, i da se njen kontinuirani razvoj nastavlja. Ultrasonografija je veoma interesantna metoda, kaže prim. Radosavljević, zbog toga što 70 odsto njenog nalaza zavisi od samog uređaja, a 30 odsto nalaza je „nadogradnja” koju čini znanje i iskustvo lekara koji izvodi ultrazvučni pregled, odnosno lekarska procena UZ podataka. U tom kontekstu prim. dr Radosavljević predviđa da će se dalji razvoj ultrazvučne tehnologije kretati u pravcu tehničkog usavršavanja uređaja (finoće slike), ali i razvoja dijagnostičkih algoritama koji će potisnuti i možda isključiti ulogu čoveka i njegovo „tumačenje” UZ nalaza. Ultrazvučni aparat bliske budućnosti verovatno će biti ne- što poput današnjeg EKG-a, elektrokardiograma koji u potpunosti ispisuje finalni nalaz.
Gordana Tomljenović
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
