ARHEOLOGIJA
O. Klajn
Papirusi iz Herkulaneuma
Ugljenisani tragovi antike
Samniti su obeležili vekove istorije Herkulaneuma ili, kako su ga Grci zvali, Herakliona. Pošlo im je za rukom da ponovo ovladaju gradom u 4. veku p.n.e. Rimljani su ovu naseobinu osvojili tri veka kasnije, posle jednog šireg ratnog sukoba. Istorija antičkog grada bila je okončana čuvenom erupcijom Vezuva 79. godine, ali je time grad ostao sačuvan za buduća pokoljenja.
Arheološka istraživanja vrše se od 18. veka. Dosad je otkopana jedna četvrtina gradskog naselja. Objaš- njenje ovako slabog učinka treba tražiti u tome što su iskopavanja na lokalitetu bila napuštena tokom dugog perioda jer je grad bio zakopan ispod 20 m pepela. Srećnu okolnost za arheologe i ostale stručnjake koji istražuju to područje predstavlja činjenica da su vetrovi, u početnom stadijumu erupcije, duvali u pravcu jugoistoka.
U Kampaniji, pokrajini na jugu Italije, nalazi se grad Erkolano. Na njegovoj teritoriji su ostaci jednog od najbolje očuvanih drevnih naselja, Herkulaneuma. Ime ovog mesta je grčko ali je pre Helena na tom lokalitetu postojalo naselje Samnita, italičkog naroda čuvenog po ratovima sa Rimljanima.
Drugi grad kojeg je snašla slična sudbina, Pompeji znatno je više uništen pošto se nalazio zapadno od Vezuva. Većina stanovništva je pobegla pre nego što su, tokom noći, udari pepela i gasova zatrpali objekte i preostale ljude. Sve to je sačuvano u neuopredivo boljem stanju nego u ostalim mestima u oblasti oko Vezuva.
Na padini prema Vezuvu nalazi se vila papirusa. To je jedino mesto na kojem je pronađena čitava antička biblioteka sačuvana u celini! Pre katastrofe, Herkulaneum je bio odmaralište koje su često posećivale rimske bogate porodice. Neke od tih porodica imale su svoje letnjikovce. Tako je i Cezarov tast i istaknuti političar Lucije Kalpurnije Pizon napravio sebi luksuznu vilu čiji se prednji deo prostirao na površini većoj od 220 m i koja se sastojala od četiri sprata. U njoj je bilo 80 bronzanih i mermernih statua.
Sačuvano je i nešto manje od dve hiljade ugljenisanih svitaka. Ovo je navelo istraživače od pre skoro trista godina na pomisao da se radi o spaljenim balvanima i drvenom uglju pa su deo dragocenih ostataka drevne prošlosti spalili. Kada su uvideli o čemu je reč, stručnjaci su se suočili sa problemom da otvore, odnosno razviju svitke. U početku je to rađeno na dosta primitivan način, što je nanelo priličnu štetu. Vatikanski konzervator Antonio Pjađo osmislio je, u 18. Veku, mašinu namenjenu delikatnom otvaranju svitaka.
Papirusi iz Herkulaneuma koji su tretirani u toj mašini vrlo su teško čitljivi - i to pod uslovom da se nisu raspali. Ni taj pronalazak nije puno doprineo naporima da se rekonstruišu ugljenisani tekstovi. Tek je osamdesetih godina prošlog veka započet rad sa mikroskopima kako bi se nekako razaznao njihov sadržaj. Do vrlo značajnog pomaka došlo je 1999. godine zahvaljujući primeni ultra-crvene svetlosti. Stručnjaci istraživačkog univerziteta Brigam Jang, u Juti, SAD, pregledali su svitke i postigli zadovoljavajući kontrast između mastila i materijala. Zahvaljujući ovoj tehnici, konačno mogu da se raspoznaju većina slova i rečenice jer je pozadina učinjena sivkastom nasuprot crnom tekstu. Nepunu deceniju kasnije upotrebljena je tehnika multispektralnog snimka.
Šesnaest različitih snimaka papirusa bili su izloženi drugačijim nivoima svetlosti tako da je formiran jedan složeni snimak. Zahvaljuju- ći tome mogli su da se utvrde individualni rukopisi a samim tim i da se povežu pojedini delovi koji su ranije samostalno analizirani. Korišćena je i kompjuterizovana tomografija (koja se inače upotrebljava u medicini) da bi se otkrio sadržaj svitaka koji ne mogu da se odmotaju zbog moguće štete. Oko 970 papirusa je na taj način delimično sačuvano i samo se deo može pročitati. Više od 340 tekstova je dostupno skoro u potpunosti dok je preko 500 suviše kratko ili je potpuno ugljenisano.
Što se sadržaja tiče, većina tekstovaje na grčkom. To su filzofska dela. Izdvajaju se veliki delovi Epikurovog traktata „O prirodi”, iz 4. i 3. veka p.n.e. Ovaj filozof je imao brojne sledbenike i svoju školu filozofije. Najbrojnija među papirusima su dela Filodema iz Gadare, pristalice Epikurovog učenja
O. Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
