VESTI IZ MEDICINE

Oftamologija / Neurologija / Molekularna biologija

Svaki obrok izaziva zapaljenje

Kad jedemo, ne unosimo samo nutrijente već i znatnu količinu bakterija pa telo istovremeno treba da distribuira unetu glukozu i da se bori protiv unetih bakterija. Stručnjaci Univerzitetske bolnice u Bazelu pokazali su da to izaziva zapaljenjski odgovor koji kod zdravih ljudi aktivira imuni sistem i ima zaštitni efekat. Kod gojaznih osoba, međutim, zapaljenjski odgovor je tako dramatično neuspešan da to može da dovede do dijabetesa.
Poznato je da dijabetes tipa 2 (koji se razvija kod odraslih osoba) dovodi do hronič- nog zapaljenjskog procesa, sa nizom negativnih posledica. Zna se, naime, da dijabetes prati hiperprodukcija jedne supstance koja je uključena u taj proces, interleukina-1 beta (IL- 1beta), koja izaziva inflamaciju i umiranje beta ćelija koje proizvode insulin. Kod zdravih ljudi, kratkotrajni inflamatorni odgovor igra važnu ulogu u preuzimanju šećera i aktivaciji imunog sistema.
Istraživači su pokazali da se, tokom jela, u digestivnom traktu povećava broj makrofaga (jedne vrste imunih ćelija). Te tzv. “ćelije čistači” proizvode supstancu IL-1beta u razli- čitim količinama, u zavisnosti od koncentracije glukoze u krvi. Ovo, s druge strane, stimuliše proizvodnju insulina u beta ćelijama pankreasa. Insulin i IL-1beta deluju zajedno na regulaciji nivoa šećera u krvi, dok IL-1beta osigurava dobro snabdevanje imunog sistema glukozom, odnosno njegovu aktivnost. Istraživači tvrde da ovaj mehanizam metabolizma i imunog sistema zavisi od bakterija i nutrijenata koje uzimamo tokom jela. Ukoliko je snabdeven sa dovoljno nutrijenata, imuni sistem je sposoban da se adekvatno bori protiv stranih bakterija. I obrnuto, ako nema dovoljno nutrijenata, preostale kalorije mora da sačuva za važne životne funkcije, ali na račun imunog sistema.

MOLEKULARNA BIOLOGIJA /Ćelija uklanja “neispravne” gene

Prema istraživanju Case Western Reserve univerziteta u Ohaju (SAD), ćelije raspolažu “kontrolnim sistemom kvaliteta” koji otkriva i uništava “neispravan” genetski materijal. Ova američka studija jasno je pokazala da se taj “nadzor” ostvaruje zahvaljujući direktnoj komunikaciji između ćelijskog mehanizma za sintezu protein - ribozoma - i proteinskog kompleksa koji prepoznaje i uništava defektne genske posrednike, tzv. glasničke RNK (gRNK). Ovo otkriće potencijalno bi moglo da doprinese razvoju terapija za genetske bolesti.
Ćelije konvertuju delove DNK kodiranjem gena u gRNK, koja služi kao “nacrt” za sintezu određenog proteina. U nekim slučajevima, taj DNK “šablon” biva oštećen u procesu kodiranja u gRNK, tako da gRNK sadrži jedan “preuranjeni stop kodon”. Preuranjeni stop kodoni “primoravaju” ribozom da zaustavi sintezu pre no što je protein kompletno izgrađen, a posledica je to da protein ne funkcioniše kako treba ili, što je još gore, otkazuju i druge normalne ćelijske funkcije. Takođe je otkriveno da jedan od proteina iz sklopa “nadzornog mehanizma”, UPF1, ima značajnu ulogu u komunikaciji sa zaustavljenim ribozomom, kao i njegovim oslobađanjem od gRNK. Prema nekim indikacijama, UPF1 zauzdava energiju iz adenozin trifosfata - rezervnog čelijskog energetskog skladišta - kako bi delovao na funkcionisanje ribozoma; taj korak u procesu ćelijske kontrole neophodan je za prepoznavanje i uništavanje gRNK sa preuranjenim stop kodonima. Za istraživače je posebno važno to što bi ovo otkriće moglo da bude značajno ne samo za eventualno lečenje određene genetske bolesti izazvane genetskom mutacijom, već i svih drugih koje bi mogle biti posledica te mutacije.

LABORATORIJSKE ANALIZE/Urin - ogledalo ishrane

Da li se zdravije hranite, onako kako vam je lekar savetovao? Jedan novi test urina može da precizno i pouzdano odgovori na ovo pitanje. Prema studiji londonskog Imperijal koledž medicinskog fakulteta, test otkriva i meri nivo pojedinih bioloških markera koji nastaju pri razlaganju namirnica kao što su meso, povrće ili voće. Test se može obaviti u roku od samo pet minuta, a pomenuti biomarkeri objektivno mogu da pokažu kojim namirnicama se osoba hrani.
Studija je obuhvatila 19 ljudi koji su se, za potrebe istraživanja, držali odgovarajućeg režima ishrane, od vrlo zdravog (uz obilje povrća i voća), do veoma nezdravog (sa puno masne hrane). Na osnovu rezultata testova izvedenih tokom istraživanja, naučnici su kreirali “urinski profil” sa kojim se može upoređivati svaki drugi rezultat laboratorijske analize urina. Autori studije napominju da ova nova analiza, pored toga što objektivno potvrđuje da li se pacijent pridržava odgovarajućeg načina ishrane, može da bude i od velike koristi u istraživanjima koja se bave navikama u ishrani.

NEUROLOGIJA / Tajne dobre memorije

Istraživači Ratgers univerziteta (Nju Džerzi, SAD) otkrili su molekularnu putanju u mozgu koja može da pomogne u nalaženju odgovora za probleme slabljenja memorije kod starijih, a možda i u razvoju leka protiv demencije.
Istraživanje je bilo fokusirano na prenos informacija od sinapsi - tačaka u kojima se neuroni spajaju i međusobno komuniciraju - do jezgara nervnih ćelija u hipokampusu, delu mozga zaduženom za učenje i pamćenje. Posmatrajući ovaj proces na laboratorijskim miševima, naučnici su otkrili da protein CRTC1 pojačava memoriju upravljajući ekspresijom gena - procesom koji dopušta ćeliji da odgovara na promene u okruženju, i da deluje kao “prekidač” koji upravlja proizvodnjom proteina. Što je CRTC1 duže u mozgu miša, to je bolje njegovo pamćenje, utvrdili su istraživači. Takođe, koristeći dve bihejvioralne paradigme - uslovljavanje strahom i memorisanje lokacije predmeta - naučnici su otkrili da je, kod miševa koji su imali duži trening, aktivnost CTRC1 bila veća, uz ja- ču gensku ekspresiju i bolju trajnu memoriju. Jedno od otkrića je i da CRCT1 aktivira FGF1, gen koji upravlja osnovnim moždanim funkcijama i koji je važan za održavanje i regeneraciju tkiva.

OFTALMOLOGIJA / Matične ćelije i vid

Jedna nova tehnika koja koristi matične ćelije poboljšava vid laboratorijskim miševima sa nepovratnim oštećenjem vida. Japanski istraživači u Kobeu su se poslužili matičnim ćelijama da odgaje tkivo mrežnjače, a zatim su ga presadili miševima sa finalnom fazom degeneracije retine. Kao rezultat, 40 odsto miševa ponovo je videlo svetlost.
Ovo je prvo uspešno presađivanje ćelija osetljivih na svetlost - svetlosnih receptora mrežnjače - koje je omogućilo uspostavljanje veze sa nervnim sistemom domaćina i slanje signala do mozga.
Istraživači se nadaju i da će pove- ćavati broj veza između ćelijama degenerisane retine kod miševa i transplantiranih matičnih ćelija, što bi im omogućilo ne samo da vide svetlost, već i da raspoznaju oblike i uočavaju kretanje. U istraživanju, naučnici su ćelije kože odraslih miševa pretvorili u indukovane pluripotentne matične ćelije, a ove potom u retinalno tkivo, koje su transplantirali miševima sa degenerisanom mrežnjačom. Još se ne zna da li je ova tehnika uopšte primenjiva kod ljudi, što će pokazati nova istraživanja. Takođe, za razliku od mišje mrežnjače, koja reaguje na svetlost već nakon mesec dana po transplantaciji matičnih ćelija, ljudskoj retini treba više vremena da sazri, pa bi za potvrdu prvih efekata kod čoveka bilo potrebno šest meseci.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"