IZLOŽBE

Dubravka Marić

Minerali kao svedoci istorije

Nepoznata podzemna blaga

Izložba pod naslovom „Mineralna blaga Jugoslavije: primerci iz poklon-zbirke Josipa Broza Tita“, koja je krajem septembra otvorena u Galeriji Prirodnjačkog muzeja na Kalemegdanu, predstavlja krunu njihove dvogodišnje saradnje sa Muzejom Jugoslavije na reviziji ove dragocene istorijske i minerološke baštine.

Autori izložbe su Dušica Stojanović, kustoskinja Muzeja Jugoslavije, i dr Aleksandar Luković, viši kustos Prirodnjačkog muzeja, koji su zaslužni i za sređivanje same zbirke. U njoj su predstavljena skoro sva ležišta minerala bivše Jugoslavije, koja su ili već bila otvorena pre Drugog svetskog rata, ili  su otvorena tokom pedesetih godina. Na izložbi je prikazan deo minerala, ali i makete i predmeti koje je Josip Broz Tito dobijao od naših rudara.
„Što se tiče koncepta izložbe, u prvom delu su date opšte informacije. Tu objašnjavamo otkud ova izložba i kakav je bio uticaj rudarstva u bivšoj Jugoslaviji,  posebno na posleratnu industrijalizaciju. Taj uticaj je bio veliki, pošto bez ruda ne možete da formirate velike industrijske komplekse. Dalje je izdvojeno šest celina, a svaka predstavlja po jednu republiku i ležišta po kojoj su bile poznate. U centralnom delu su predstavljene mineralne kolekcije koje je dobijao predsednik Tito“, rekao je na otvaranju dr Aleksandar Luković, viši kustos Prirodnjačkog muzeja u Beogradu.

Zbirka sadrži 850 minerala među kojima su pokloni državnika, kao što je kolekcija predsednika Zambije, Keneta Kaunde, ili uzorci mesečevog tla - poklon misije „Apolo“, a koje je Titu uručio američki ambasador Vilijem Lenart. Tu su i pokloni drugih političara, ali i pokloni jugoslovenske zajednice iz Australije, guvernera Ajove, Roberta Reja i sovjetskih geoloških muzeja i gradova. U Zbirci su i predmeti koje je Tito dobijao povodom zasedanja KPJ, kao i kolekcije minerala koje su mu poklanjane prilikom poseta rudnicima širom socijalističke Jugoslavije.

„Iz istorijskog ugla, ovo jesu bitni pokloni, obzirom na položaj i značaj rudara u tadašnjoj Jugoslaviji i ideološki pogled na rudarstvo i rudare u Jugoslaviji, posebno u četrdesetim i pedesetim godinama“, ukazuje Dušica Stojanović, kustoskinja Muzeja Jugoslavije u Beogradu.

„Dušica je obrađivala taj istorijski kontekst dok sam se ja bavio determinacijom. Ja kažem: to je taj mineral, a onda Dušica kaže: pa dobro, u tom periodu je imao značaj zato što je Tito obilazio taj rudnik, ili je taj rudnik bio sirovinska baza za neku drugu industriju, ili iz tog rudnika je dolazio neki poznati udarnik“, objašnjava dr Aleksandar Luković.
Reč je o kompleksnim eksponatima sa mineraloškom i istorijsko-ideološkom konotacijiom. Autori ističu da su se, prilikom odabira minerala, rukovodili različitim kriterijumima.
„Neki put nisu mineral ili neka njegova karakteristika bili presudni da ga izaberemo kao eksponat, koliko je u tom trenutku bio bitan deo koji je Dušica obrađivala. U nekom drugom slučaju bismo rekli: ovo je super mineral, bila bi šteta da se ne vidi na izložbi iako nema neku istorijsku vrednost“, ukazuje dr Aleksandar Luković.
Izložba „Mineralna blaga Jugoslavije: primerci iz poklon-zbirke Josipa Broza Tita“, predstavlja redak primer saradnje različitih muzeja kod nas, a pripreme za samu izložbu su trajale skoro godinu dana.
„Kada mi iz Muzeja Jugoslavije ne znamo lokalitet nekog minerala ili nemamo priču o tome ko je darodavac i kada je mineral uopšte poklonjen, onda je tu Aleksandar da to dokaže geološkim metodama“, kaže Dušica Stojanović.

Do kraja godine bi trebalo da bude objavljena monografija koja će sadržati sve informacije o ovim rudnim ležištima, a sama izložba će potrajati do marta.
„Mineraloški kontekst obrađuje genezu ležišta i njegov kapacitet. Geolozima je lokalitet veoma bitan jer bez njega možemo samo da kažemo da je neki mineral lep. Lokalitet nam daje dublje geološke podatke“, objašnjava dr Aleksandar Luković.
Mnogi od prikazanih rudnika danas više nisu aktivni, što Zbirci minerala iz poklon-zbirke Josipa Broza Tita, koja se nalazi u Muzeju Jugoslavije, daje dodatnu istorijsku vrednost.
„Predmeti iz ove zbirke minerala su vrlo značajni, zato što nam omogućavaju da ih interpretiramo na razne načine, i mogu, ne samo kroz ovu izložbu nego i kroz neka druga istraživanja, da služe i kao prilog istoriji rudarstva u Jugoslaviji“, zaključila je Dušica Stojanović.

Dubravka Marić

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"