BIOLOGIJA
Neobjašnjene mutacije
Lukavi pljosnati crv
Kada su, sredinom 90-tih godina prošlog veka, američki biolozi otkrili veliki broj šestonogih žaba u jezerima i rekama Severne Amerike, alarmirana su udruženja i vladine agencije koje se bave zaštitom životne sredine. Odmah se posumnjalo da je došlo do izlivanja radioaktivnog ili toksičnog materijala i pesticida, ali nikako nije mogao da se pronađe krivac za tu pojavu.
Dugotrajna istraga tokom koje su urađene brojne analize pokazala je da uzrok mutacije ovih vodozemaca nije ljudski faktor. Lopta je ponovo prebačena kod biologa, a pronalaženo je sve više žaba sa mutacijama ekstremiteta, kako onih sa viškom tako i onih sa manjkom, pa čak i bez ektremiteta. Kada su takve jedinke počele da se pojavljuju i na teritoriji Kanade, sprovedena je opsežna potraga za uzrokom. A krivac ko krivac, bio je skoro neprimetan i sjajno pripremljen da izbegne potragu. Tek mikroskopskim pregledom mutiranih žaba utvrđeno je da je svu pometnju izazvao sićušni parazit, vrsta pljosnatog crva latinskog naziva Ribeiroia ondatrae. Ali kakve veze ima jedan parazit sa rastom dodatnih nogu kod žaba? Tek ta veza je začudila naučnike. Odgovor se nalazi u životnom ciklusu samog parazita.
Naime, po izleganju iz jajašaca, larve crva napadaju vodene puževe u telima iz kojih se hrane hranljivim materijama koje ovi ishranom prerađuju i vare, sve dok ne postanu odrasle jedinke. Tada napuštaju telo puža i bukvalno napadaju žablju mlađ-punoglavce, gde upadaju u telo u ciljanom mestu - u samom spoju repa i tela punoglavca. U toj regiji bi trebalo da izrastu noge buduće odrasle žabe. Još uvek se ne zna kako, ali napadom na tu tačku dolazi do mutacije kojom žabe dobijaju, u najvećem broju, još jedan par nogu ili se izaziva deformacija samih ekstremiteta.
Zašto je cilj parazita da izazove takav problem domaćinu, jasno je bilo kad je otkriven krajnji cilj ovog mikroskoskog napasnika. Jedinke sa ovakvim ekstremitetima teško plivaju i lak su plen barskih ptica koje se njima hrane. Tada ovaj pljosnati crv stiže u konačno odredište, a to su creva i organi za varenje ptice. U mnogo većem izvoru hrane nego što je to slučaj sa puževima i punoglavcima, parazit se ubrzano razmnožava u velikom broju i pred kraj svog ciklusa stvara jajašca koja se putem izbacivanja ptičijeg izmeta ponovo vraćaju na početno “mesto zločina“, reku ili jezero, a onda ponovo kreće ciklus i to novom potragom za puževima.
Potpuno je nejasno kako ovo biće izaziva genetske promene: da li je to putem lučenja nekog nepoznatog enzima ili samom stimulacijom tačke u koju prodire u telo punoglavca... ali je fascinantno to kako je ovaj crv usavršio svoj zivotni ciklus uticajem na mnogo razvijenije organizme. Naučnici sve čine kako bi otkrili eventualni enzim koji izaziva promene na žabama, jer se rodila ideja da bi se istim postupkom moglo uticati na oporavak ljudi kojima su ekstemiteti amputirani ili su disfunkcionalni.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
