BIOCELINE
Z.Š.
Čukotka
Pravi ljudi za mnogo jelena
Smeštena na krajnjem severoistoku Sibira, na istočnoj obali Čukotskog poluostrva između Beringovog i Čukotskog mora, autonomna oblast Rusije Čukotka dugo je bila neistražena i obavijena velom tajni. Kao najbliža oblast teritoriji SAD-a, u vreme Sovjetskog Saveza bila je i teško dostupna istraživačima jer je potpala pod oštru kontrolu vojnih i političkih struktura u vreme Hladnog rata. Sa površinom od 737.700 km2 i populacijom od oko 50.000 stanovnika, jasno je da je izuzetno slabo naseljena. Razlog za to je veoma hladna i surova klima. Mada u prostoru oštre arktičke klime, sa hladnim zimama i kratkim umereno toplim letima, karakteriše je bogata flora i fauna.
Naziv Čukotka regija je dobila po autohtonom narodu Čukči koji je naseljava, a u čijem jezik reč „čauču“ znači “mnogo jelena”, po čijem je uzgoju ovaj narod nadaleko poznat. Zbog svoje viševekovne izolovanosti i teških uslova života, sami Čukči sebe nazivaju Oravetetima, što bi u slobodnom prevodu značilo „pravim ljudima“.
Glavni grad je Anadir, a veća naselja su Pevek i Bilibino. Anadir leži na samom ušću istoimene reke; osnovan je 1889. godine pod imenom Novo-Marinsk, ali je preimenovan 1923. godine i danas ima populaciju od 15-tak hiljada stanovnika. Sa samo 4.000 meštana, Pevek je status grada dobio 1967. Godine; a sa 5.700 stanovnika, Bilibino, utemeljeno 1955. godine, dobilo je status grada tek 1993. godine. Bilibino je nazvano po geologu Juriju Bilibinu, koji je u okolini otkrio velike rezerve zlata, zbog kojih je ubrzo otvoren i rudnik, ali i nuklearna elektrana, koja strujom snabdeva čitavo poluostrvo.
Najbrojnije stanovništvo, i to 50%, čine Rusi. Većina njih doseljena je iz drugih krajeva federacije, zbog potrebe vojske i industrije. Sa 25%, drugi po brojnosti su starosedeoci Čukči, a osim njih autohtoni žitelji su i Eskimi-Inuiti.
Nomadi i gramatička struktura
Čukči imaju bogatu kulturnu baštinu koja uključuje tradicionalnu muziku, ples i mitove. Rituali su povezani sa prirodom i okolinom, a šamanizam je igrao značajnu ulogu u njihovim duhovnim praksama. I pored modernizacije i klimatskih uticaja, zadržali su tradicionalni način života zasnovan na nomadskom stočarstvu, lovu i ribolovu. Poseban značaj u njihovoj kulturi ima uzgoj irvasa, što im pruža hranu, krzno i mnogo šta drugo. Čukči jezik, koji pripada čukotsko-kamčatskoj jezičkoj porodici, poznat je po svojoj složenosti i jedinstvenoj strukturi. Ima prilagođenu abecedu i složenu gramatičku strukturu sa bogatim vokabularom. Ljudi tamo vode nomadski život jer su primorani da prate svoja krda u potrazi za pašnjacima.
Od smole do polarnih ajkula
Flora Čukotke je prilagođena arktičkim uslovima. Najvećim delom je čini rastinje tundre, pretežno mahovine i lišajevi - ali postoji i mnoštvo cvetnica koje, tokom kratkih letnjih perioda, obrazuju izuzetno obojene pejzaže. U planinskim predelima dominantan je arktički klek, vrsta četinara koji se često nalaze u arktičkim i subarktičkim regionima. Njegove iglice luče smolu kojа pomaže da se sačuvaju vode. Samo drvo je često niskog rasta, da bi se smanjila površina izložena ledenim vetrovima, ali i potreba za hranljivim materijama iz siromašnog i zaleđenog tla. Pored kleka, poluostrvo je bogato šumama bora i ariša.
Tundru naseljavaju brojna krda karibua i severnog jelena, a tu je i veliki broj grabljivica. Polarni vukovi, lisice i medvedi imaju brojnu populaciju zahvaljujući slaboj naseljenosti i obilju hrane. Beli medved veći deo godine provede na ledu, loveći foke i morževe. Sa povlačenjem santi tokom klimatskih promena, sve češći je gost u naseljima, gde traži hranu. Snežna sova je pravo obeležje ovog regiona. Belog perja i izrazito žutih očiju, ima posebno mističnu vrednost u kulturi starosedelaca. Veliki broj ptica selica, poput gusaka, pataka i drugih vodenih ptica, koristi Čukotku kao usputnu stanicu tokom svojih migracija. Vode čukotskog poluostrva naseljavaju jata beluga i sivih kitova, ali i ugroženih arktičkih ajkula. Izobilje ribljih vrsta i ogromne kolonije kraba i rakova prouzrokovale su ubrzan razvoj komercijalnog ribolova i prehrambene industrije .
Biljke i životinje, i vojska na obzorju
Teritorija Čukotke obiluje rudnim bogatstvima. Nalazišta zlata su najbogatija u Rusiji. Eksploatacijom rude zlata dolazi se do značajnih izvora srebra, platine, paladijuma i rodijuma, dragog kamenja. Ova regija je značajan proizvođač olova, cinka i uglja, a otkrivene su i velike rezerve nafte i prirodnog gasa. Smatra se da je po tom pitanju otkriveno tek 35% potrebnih rezervi. Vlasti ograničavaju njihovu eksploataciju zbog očuvanja prirodne sredine i kulture starosedelačkih plemena.
Zanimljivo je da je guverner ove autonomne oblasti, u periodu 2000-2008. godine, bio milijarder i bivši vlasnik engleskog fudbalskog kluba “Čelzi”, Roman Abramovič koji je, izgradnjom infrastrukture, novih proizvodnih pogona i rudnika, bio zaslužan za ubrzani razvoj Čukotke i značajan porast standarda stanovništva. Nepoznat je podatak o broju vojnih struktura na tom poluostrvu, ali se zna da je, nedavnim formiranjem Arktičke vojske, Ruska federacija izgradnjom aerodroma i vojnih i pomorskih baza, nekoliko puta uvećala broj uposlenika u tom regionu i započela izgradnju novih naselja. Koliko će to uticati na bogatu floru i faunu ove teritorije, ostaje da se vidi u godinama koje dolaze.
Z.Š.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
