PISMA
Oliver Klajn
Ogam alfabet
Hrišćansko pismo starih Kelta?
Irsko more razdvaja Veliku Britaniju od Irske. Oko te vodene mase, na obalama, pronađeno je približno 400 kamenih natpisa, od kojih su najstariji iz 4. stoleća. Najviše natpisa je nađeno u provinciji Munster, na jugu Irske, a priličan broj je otkopan izvan te države, na drugoj obali Irskog mora, u jugozapadnom Velsu. Na njima su drevne forme irskog jezika. Naziv pisma je ogam. Veruje se da je to najstariji vid pisanja u Irskoj.
Zapis na ogam pismu |
Srednjovekovna plemena koja su živela na području današnje Škotske (Pikti) ostavili su natpise na pojedinim spomenicima. Uglavnom, imena određenih ličnosti. Samo je u jednom slučaju poznat identitet osobe na koju se odnosi natpis, tj. reč je o vladaru za koga se zna iz istorije. Reč je o kamenom spomeniku posvećenom Vortiporu koji je, u 6. Veku, bio kralj države Daved, na području današnjeg Velsa.
Na starijim spomenicima, pisano je po ivici kamena. Smatra se da je ogam proistekao iz nekog pisma koje je beleženo na materijalima koji su manje otporni od kamena. Moguće je da je predstavljao šifrovanu varijantu starijeg sistema pisanja, poput latinice ili jedne stare forme runa. Među stručnjacima preovlađuje mišljenje da su koreni ogama u latinici.
Ogam na štapovima |
Ukoliko je tačna pretpostavka da je pismo šifrovano, motiv bi verovatno bio da se sakriju tajne Iraca od osvajača njihovih teritorija - rimskih vlasti. Pojedini naučnici vide uzrok nastanka ogama u težnji rane hrišćanske zajednice u Irskoj da se stvori poseban sistem pisanja pošto je stari irski jezik bio nepogodan za pisanje latinicom. Treća mogućnost je da je prastari sistem brojanja, raboš, poslužio kao osnova za stvaranje ogama.
Spis o ogamu In lebor ogaim |
Znaci su povezani crtama. Smer čitanja natpisa je od donje leve strane na gore. Kod dužih natpisa se ide dalje nadesno a potom ka dole. Reči se formiraju po propisanom šablonu. Sačuvan je spis „In lebor ogaim“ (u prevodu: „Knjiga ogama“). U njemu se navodi više od stotinu varijanti pisma i daju se objašnjenja nazivima slova. Pošto se ti nazivi vezuju za pojedine vrste drveća i žbunja, ogam se naziva i keltsko pismo drveća. Kada je nastalo, pismo je imalo 20 znakova, podeljenih u četiri celine. Svaka grupa slova nazivana je prema prvom slovu po redosledu. Bilo je 15 suglasnika i pet samoglasnika, vokali dolaze nakon konsonanata. Vremenom su nastali dodatni znaci. Od tada je počelo pisanje sleva nadesno.
Znakovi se sastoje od kombinacije različitih crta. Crte se razlikuju po dužini, smeru i brojnosti. Postoje horizontalne i vertikalne varijante za iste znake. Posredno se izvlači zaključak da je ovo pismo imalo svoju primenu i na drugim mestima, na šta ukazuje srednjovekovna irska književnost. Vrlo je verovatno da je na ogamu vođena administracija i da su pravljeni spiskovi.
Postoji netačno verovanje da su Druidi iz Galije preneli ovaj keltski alfabet irskim i velškim pesnicima, što je rezultiralo time da se, u savremenom dobu, ogam koristi u raznim neopaganskim ritualima proricanja budućnosti.
Slova iz ogam pisma |
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
