PISMA
Oliver Klajn
Astečko pismo
Rebusi, kamenje i kaktusi za prestoni grad
U Meksiku i u četiri države Srednje Amerike živi narod Nahua. Njihov ogranak bili su Asteci. Danas ima oko tri miliona pripadnika naroda Nahua. Veruje se da potiču sa područja današnjeg severozapadnog Meksika odakle su, sredinom prvog milenijuma, došli u središnji deo države koja u naše vreme ima najveći broj korisnika španskog jezika. Naselili su se uz Meksičku dolinu. Istovremeno su ogranci ove etničke zajednice naselili više teritorija u Centralnoj Americi.
Pripadnik Nahua naroda u spisu iz šesnaestog veka |
Kodeks Borbonikus koji se čuva u Parizu |
Nahuatl je niz dijalekata ili, kako mnogi smatraju, više jezika kojim govore Nahue. Pripada jugoastečkoj jezičkoj porodici, koja obuhvata više od 30 jezika. Postoje najmanje 14 vekova. Tokom tog perioda, starosedeoci Meksika sporazumevali su se na nahuatlu.
Tri grada-države činili su Astečko carstvo, pre španskog osvajanja u 16. veku. Jačanje Asteka dovelo je do toga da nahuatl ima sve veću ulogu u društvu centralnog Meksika. Posle dolaska Španaca, postao je i književni jezik. Iz tog izvora nastalo je nahuatl ili, kako se još naziva, astečko pismo. Njemu je dugo u nauci uskraćivan značaj jer je smatrano za preteču pisanja.
levo: Prva strana kodeksa Mendosa / desno: List iz kodeksa Mendosa |
Koreni ovog sistema pisanja su u ranijim pismima kao što je ono koje je stvorio narod Zapoteka koji su takođe opstali u Meksiku do našeg doba. Astečko se pojavilo znatno kasnije od poznatijeg i više proučenog majanskog pisma čiji najstariji natpisi potiču iz 3. veka pne. Veruje se da je bilo u upotrebi nekoliko vekova, pri čemu je većina natpisa iz 16. stoleća, kada umiru preostali pisari što je za posledicu imalo i nestanak pisma.
Od posebne važnosti je kodeks „Mendosa“, nastao 1541. godine. Nazvan po prezimenu španskog kolonijalnog upravnika, obiluje podacima o značajnim događajima vezanim za astečke vladajuće krugove. Uz to, pruža opis njihovog društva pre nego što su potpali pod špansku vlast. Kodeks „Mendosa“ je napisan na nahuatlu, uz prevod na španski. Čuva se u Bodlianskoj biblioteci, u Oksfordu.
U celini gledano, ovaj sistem pisanja je piktografski i ideografski iako ima logograme, slogovne znakove i rebuse. Glasovne i logografske vrednosti velikog broja znakova čine komplikovanim postupak dešifrovanja i razumevanje ovog jezika, što se može videti na crteža ljudske noge koji, osim što označava donji ud, obeleževa niz pojmova koji su sa njim povezani. Glif se može odnositi na petu, na stopalo, butinu ali i na reči kao što su trčati, stići ili stajati.
levo: Astečki znakovi / desno: Veći broj znakova |
Posebno su zanimljivi rebusi. U istorijskom centru današnjeg Meksiko Sitija je nekadašnja prestonica Asteka, Tenoštitlan. Dva piktograma su kombinovana da bi se dobio njegov naziv: kamen i kaktus. O karakteru pisma postoje neslaganja među stručnjacima pošto neki smatraju da nema sve neophodne odlike da bi bilo smatrano za sistem pisanja. Postojanje slogovnih znakova i logograma ide u prilog onim poznavaocima srednjeameričkog pisanja koji smatraju da je reč o pismu u punom smislu reči.
Kod Asteka, brojevi se izražavaju posebnim sistemom. Recimo, zastavom je iskazivan broj 20, što je ponavaljano sve do broja 400, koji je proizvod množenja 20 puta 20. On je obeležavan crtežom jele dok je broj 800, kao sledeća brojna veličina, prikazivan kao vreća za zrnca kakaoa.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
