EGZOTIČNI NARODI
O.K.
Japi u Mikroneziji
Kamen, školjke i ogrlice kao novac
Mikronezija je podregion Okeanije u okviru koga jedan od četiri glavna arhipelaga predstavljaju Karolinska ostrva, gde postoje dve samostalne i međunarodno priznate države: Palau i Savezne Države Mikronezije. Ova potonja ime četiri države kao teritorijalne celine u svom sastavu. Najzapadnija od njih se zove Jap. Pored države, Jap označava i grupu ostrva koja se u njoj nalaze. U 10. veku tu je stvorena moćna japska država koja je ovladala prostranim teritorijama u tom delu sveta.
Tradicionalno odeveni mlađi ljudi i mapa ostrva Jap |
Najbrojnija etnička zajednica su Čukezi a četvrti po zastupljenosti su Japi, odnosno Japezi, nazvani po ostrvima sa kojih potiču. Zajedno sa dijasporom, ima ih oko petnaest hiljada. Jedinstveni su po tome što su jedini na svetu koristili kameni novac za plaćanje. Na četiristo kilometara udaljenom Palauu, postoje nalazišta minerala kalcita. Još su u 2. veku, Japi su kanuima išli da donesu to blistavo kamenje koje je imalo ulogu novca.
Savezne Države Mikornezije su stekle nezavisnost krajem sedamdesetih godina prošlog stoleća. Dotle se tamo izređalo više kolonijalnih gospodara. To je imalo za posledicu pojavu raznih bolesti i smanjenje broja pripadnika ovog naroda. Tokom 19. veka, Japi su primili hrišćanstvo, i to najviše katoličanstvo koje je doneo monaški red kapucinera. Katoličanstvo praktikuje više od četiri petine stanovništva Japa. Znatno manje je protestanata čiju su veru doneli nemački misionari.
Ratnik sa Japa iz devetnaestog veka |
Po njihovoj staroj religiji, jedno od božanstava je stvorilo kosmos i vrhovnog boga Janolopa. Nebeska i podmorska božanstva se uglavnom međusobno pare i stvaraju nova. Jedan od nebeskih bogova je stvorio prva ljudska bića. Janolop određuje ko zaslužuje koji deo raja, na šta u velikoj meri utiče društveni status.
Postoje muški i ženski duhovi. Svet funkcioniše kroz suprotnosti a ljudi najčešće moraju da budu prepušteni volji duhova suprotnog pola. Iako su nekadašnji kultovi i rituali uglavnom napušteni, još uvek je zastupljeno verovanje u duhove i primena magije. Postoje određene klase, odnosno grupacije muškaraca unutar društva koje zajedno jedu. One se nazivaju jogum; da bi im se pristupilo, predviđen je poseban ritual. Za njih se priređuje gozba svake godine. Hrana se odvojeno priprema za muškarce, žene, decu i mlade devojke. Smatra se da bi kršenje ovih običaja dovelo do kazne bogova iako se, sa modernizacijom, samo nešto više od četvrtine domaćinstava i dalje pridržava propisa vezanih za hranu.
Dečaci stariji od deset godina moraju da žive u odvojenoj kući koja je u selu određena za njih. Postoji posebna koliba za trudnice. Devojke su takođe odvojene od zajednice, tokom menstruacije. Muškarci su se odevali jednodelnim odevnim predmetima koji prekrivaju intimne delove tela i vlaknima hibiskusa. Žene su nosile haljine od trava. U novije vreme, tradicinalna odeća opstaje u selima i nosi se tokom raznih svečanosti iako je postepeno istiskuje moderan način odevanja. Jezik kojim govore je japski i pripada austronežanskoj jezičkoj porodici. Piše se na latinici.
Sve do prošlog veka, veliki broj ljudi se tetovirao. Tetovažama su iskazivana umeća nekog borca, visoki položaj u društvu ili naklonost ka nečemu. Neretko je čitavo telo iscrtano. Danas, većina izbegava da tetovira čitavo telo.
Veoma su cenjene ogrlice od kitovih zuba i školjki. One su u vlasništvu poglavica i imaju ulogu novca. Nazivaju se go. Takođe, tu je novac od školjki koji se zove jar. Postoji četiri vrste jara, od čega neke školjke dolaze sa Palaua, Filipina i Indonezije a dve vrste su sa samog arhipelaga Jap. Razlikuju se po boji u unutrašnjosti školjke.
Ogromni kameni novac koji su nekad koristili |
Jedno domaćinstvo čini uža porodica koja ima svoju kuću od drveta, metala ili betona, kao i zemlju. U zadnjem delu kuće može da boravi samo otac porodice a ostatak je dostupan svakom ko u njoj živi. Više domaćinstava je na jednom imanju. Žene potpadaju pod imanje porodice u kojoj su rođene ili ono od supruga nakon udaje. Postoji određena vrsta patrijarhata jer se kod muškaraca pripadnost imanju određuju na osnovu muških predaka. Samo u slučaju kada nema sinova, najstarija ćerka može dobiti zemlju u nasledstvo. Među Japima postoji i jedna varijanta kmetstva - pojedinci moraju da rade na tuđoj zemlji.
U klanovima među Japima nema brakova i veza jer seba smatraju braćom i sestrama. Svaki klan i svako selo ima svog poglavicu. Ponegde još postoji veće staraca koje ima ulogu suda.
Plesovi su izraz kulture i umetnosti. Obično počinju sa gromoglasnim tapšanjem igrača. Najpoznatiji ples je čuru, koji prati pevanje. Njime se opisuju legende i događaji iz prošlosti. U takvim prilikama se obično nosi tradicionalna nošnja. Nekada su muškarci i žene igrali odvojeno, ali se u poslednje vreme plesovi sa bambusom obavljaju zajedno. Nekada je postojao ples tajor, gde je žena mogla da traži i dobije od poglavice kameni novac, hranu ili čak i kanu, koji ima veliku ulogu u životu ovog ostrvskog naroda.
O.K.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
