MATEMATIKA

Borka Marinković

75 godina Društva matematičara Srbije

Počelo je sa Alasom

Ove godine, Društvu matematičara Srbije (DMS), u godini proslave 75 godina postojanja, jedna za drugom, dodeljene su dve prestižne nagrade: Svetosavska nagrada i odlikovanje za Sretenje - Zlatna medalja za zasluge. Kako predsednik Društva, prof. dr Miroslav Marić s ponosom ističe da je svaka pokazatelj rada, upornosti, profesionalizma i timskog duha svih članova Društva.
Svetosavsku nagradu dodeljuje Ministarstvo prosvete za doprinose unapređenju nastavne prakse i napretku u domenu stručnog usavršavanja i profesionalnog razvoja stručnog kadra u obrazovanju. Time je, na svojevrstan način, Svetosavska nagrada  posvećena i učenicima koji postižu izuzuzetne rezultate na takmičenjima nacionalnog i međunarodnog nivoa.

Po rečima prof. Marića, treba istaći da je DMS predloženo od strane Matematičkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Prirodno-matematičkih fakulteta Univerziteta u Novom Sadu i u Nišu, Matematičkog instituta SANU, Matematičke gimnazije, Zavoda za unapređenje obrazovanja i vaspitanja i Centra za promociju nauke. Sretenjska odlikovanja se dodeljuju povodom Dana državnosti Republike Srbije za naročite zasluge u oblastima javnih, privrednih, kulturnih, prosvetnih, sportskih i humanitarnih delatnosti.
Dobijena priznanja su  upućena  svim onim ljudima u DMS koji doprinose unapređenju nastave matematike i informatike, redakcijama i urednicima časopisa koje izdaje Društvo, takmičarskim komisijama, organizatorima letnjih i zimskih škola dr.

Obrazovanje sa 10 godina!

Po povratku iz Pariza sa studija, Mihailo Petrović Alas je odmah primljen na mesto profesora na Velikoj školi. Taj događaj je bio od izuzetnog značaja za našu nauku, posebno matematiku. Studije je zamislio i realizovao po uzoru na parisku školu École Normale, tada verovatno najbolju na svetu, unevši nov duh na Katedri za matematiku. Velike zasluge za osnivanje tzv. Beogradske matematičke škole a potom i Beogradskog univerziteta, pored Mihaila Petrovića, dugujemo i matematičaru, akademiku Bogdanu Gavriloviću.  
Osnivanjem Društva matematičara i fizičara Srbije ostvaren je kontinuitet sa „Matematičkim klubom” (1926), a zatim, u saradnji sa matematičarima iz drugih sredina, „Jugoslovenskim matematičkim društvom” (1937).

Zvaničan datum osnivanja Društva matematičara i fizičara Srbije je 1.mart 1948. Prvi predsednik Društva bio je dr Tadija Pejović, profesor Univerziteta u Beogradu. Iako je Pejović svoje formalno obrazovanje započeo sa 10 godina, njegovi matematički rezultati ušli su u svetske univerzitetske udžbenike. Njegov nesporan  talenat udružen sa upornošću u radu pokazao je da je moguće nadoknaditi ratovima prekinuto školovanje. Tadija Pejović se bavio profesurom skoro šezdeset godina.

Izdanja i olimpijade

U prvih pet godina rada Društva, održan je Prvi kongres matematičara i fizičara Jugoslavije, a počelo je i izdavanje nekoliko časopisa: „Matematičko-fizički list” koji izlazi u kontinuitetu više od 55 godina, „Vesnik društva matematičara i fizičara Srbije”, „Nastava matematike i fizike”, kao i štampanje naučnih i profesionalnih radova. Godine 1981. Društva matematičara i  fizičara su se odvojila, pa je u imenima časopisa od tada izostavljena reč fizika. Formirana je alijansa matematičkih društava Jugoslavije koja je organizovala naučna predavanja. Počeo je sistematski rad sa talentovanim učenicima osnovnih i srednjih škola, što je 1958-1960. rezultiralo prvim beogradskim, republičkim i saveznim takmičenjima (Jugoslovenska olimpijada) iz matematike za srednjoškolce.

Pregršt medalja mladih takmičara

Trend organizovanja i učestvovanja učenika na takmičenjima zadržao se do danas.
Na Međunarodnoj matematičkoj olimpijadi, jugoslovenski tim učestvuje od 1963, uz dvogodišnju pauzu (1993. i 1994). Ovo takmičenje bilo je organizovano dva puta u Jugoslaviji: 1967, na Cetinju je održana IX matematička olimpijada na kojoj su prvi put učestvovale Velika Britanija, Francuska, Italija i Švedska. Godine 1997. na XIX olimpijadi, Beograd je bio domaćin takmičarima iz mnogih zemalja, a  Alžir  i Brazil su po prvi put imale svoje predstavnike.
Jugoslovenski tim je učestvuje na Balkanskoj matematičkoj olimpijadi od 1987. DMS je organizovalo ovo takmičenje 1994. u Novom Sadu i 2001. u Beogradu.
Srednjoškolci iz Srbije su na ovim prestižnim takmičenjima osvojili čak 36 zlatnih medalja! Posebno se izdvajaju 4 zlatne +1 srebrna + 1  bronzana Teodora fon Burga i 4 zlatne medalje Jelene Ivančić koja je proglašena za najbolju takmičarku.   
Od 1967. organizuju se i takmičenja iz matematike za učenike osnovnih škola. Prva Juniorska balkanska matematička olimpijada je organizovana u Beogradu 1997.
Takmičenja iz informatike počela su 1988. Jugoslovenski tim učestvovao je na Međunarodnoj informatičkoj olimpijadi, na Balkanskoj i Centralno-evropskoj olimpijadi a DMS je organizovalo Balkansku olimpijadu iz informatike 2002, u Beogradu.

Matematička gimnazija - ponos Srbije

Društvo matematičara, uvidevši potrebe društva za obrazovnim kadrovima iz svih oblasti, posebno iz matematike, a u cilju unapređenja privrednog razvitka zemlje, iniciralo je uz učešće njegovih aktivista osnivanje specijalizovane gimnazije. Rezultat je formiranje Matematičke gimnazije, 1966. Ta srednja škola je tokom godina otvorila još desetak odeljenja širom Srbije (Novi Sad, Niš, Kraljevo, Kragujevac, Šabac, Užice, Smederevo, Pančevo) koja rade po istom specijalizovanom programu. Učenici ove gimnazije postižu najbolje rezultate na svim međunarodnim takmičenjima.

DMS je, brojnim aktivnostima, angažovano na stručnom usavršavanju nastavnika matematike. U januaru svake godine, organizuje Republički seminar o nastavi matematike u osnovnoj, srednjoj, višoj/visokoj školi i na fakultetu. Akreditovani dvodnevni Državni seminar o nastavi matematike i računarstva realizuje se od 2008. i okuplja više stotina nastavnika. Osim ovog seminara, Društvo više puta u toku godine realizuje i jednodnevne seminare u drugim gradovima Srbije: „Unapređenje nastave matematike u osnovnoj školi” i „Unapređenje nastave informatike i računarstva u osnovnim i srednjim školama”.

Bogata izdavačka delatnost

U proteklim godinama, DMS obogatilo je svoju izdavačku delatnost. Časopis „Tangenta”, namenjen učenicima srednjih škola, koji izlazi od 1995, objavljuje matematičke i informatičke tekstove koji su od interesa za širu čitalačku publiku, razne zadatke sa matematičkih i informatičkih takmičenja, pripremne zadatke i zadatke sa prijemnih ispita na univerzitetima, informacije o matematičkim i informatičkim takmičenjima u zemlji i inostranstvu, šahovske probleme. „Teaching of mathematics”, časopis koji pokriva stručne i naučne teme, i  “Matematički vesnik” kategorisani su od strane Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja kao nacionalni časopisi međunarodnog značaja (M24), što je najviša kategorija za domaće časopise, osim onih koji su na SCI listi.

Novi projekti

DMS je nosilac i realizator velikog broja različitih projekta. Predsednik Marić  navodi da su obrazovni projekti Društva moderni i namenjeni različitim ciljnim grupama. Obrazovni materijali za učenje na daljinu, naročito aktuelni u poslednje vreme, prilagođeni su i korisnicima u procesu inkluzije. Najznačajne platforme su: „eZbirka”, „Završni ispit”, „eVežbaonica” i posebno „Prijemni ispit”, nagrađen na svetskom takmičenju „Zero Project 2020”, u organizaciji Essl fondacije i Ujedinjenih nacija u Beču. Na međunarodnoj konferenciji „Zero Project Conference 2020”, koja okuplja više od 800 učesnika iz 80 zemalja sveta, predstavljen je taj projekat i uručena je nagrada Društvu matematičara Srbije.
U saradnji sa „Erste” bankom, pokrenut je projekat za kreiranje obrazovnih sadržaja koji bi podsticali razvoj i unapređenje finansijske pismenosti učenika.
Tzv. „Digitalni poster” je projekat DMS podržan od Centra za promociju nauke čiji je cilj da se široj učeničkoj populaciji pruži prilika da bude kreativna na polju predstavljanja matematike, i to korišćenjem novih tehnologija. U okviru njega pokrenuta je i rubrika „MI” koja omogućava da pojedinci kvalitetno i zanimljivo promovišu matematiku i/ili informatiku. Isticanjem pozitivnih primera odaje se priznanje prosvetnim radnicima na kojima počiva i opstaje obrazovni sistem Srbije.
DMS je organizacija sa nekoliko hiljada članova. Učlanjenje se obavlja na osnovu želje pojedinca koji mora da se na neki način profesionalno bavi matematikom i/ili informatikom. Svi članovi Društva imaju zadatak da budu aktivni i da u svojim sredinama doprinose promociji matematike i informatike.

Učešće u međunarodnim organizacijama

Društvo matematičara Srbije je član brojnih međunarodnih organizacija u kojima aktivno učestvuje ne samo na naučnim i stručnim skupovima već i u radnim i upravnim telima. Član je: Međunarodne matematičke unije (IMU), Evropskog matematičkog društva (EMS), Matematičkog društva jugoistočne Evrope (MASSEE), Američkog matematičkog društva(AMS) i Međunarodnog komiteta matematičkih instrukcija (ICMI).

Borka Marinković

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"