TEMA BROJA

D.M.

Piramide - tajne i otkrića

Svedočanstva o božanskoj vlasti

Stari Egipat je bio najistaknutija civilizacija u oblasti Sredozemlja skoro trideset vekova, počev od ujedinjenja Donjeg i Gornjeg Egipta pod Menesom (oko 3100. pne), pa do osvajanja Aleksandra Velikog (332. godine pne). 

Sahara

U ranodinastičkom periodu (3100-2686. pne) postavljeni su temelji egipatskog društva, što se odnosilo i na sveopštu ideologiju kraljevstva. Za drevne Egipćane je kralj bio božansko biće u bliskoj vezi sa svemoćnim bogom Horusom, sinom Izide i Ozirisa. Iz ovog perioda potiče i najraniji poznati hijeroglifski zapis. Veruje se da je prvi vladar prve dinastije, bio Menes Menes (poznat i kao Menes, Min ili Meni), osvajač Donjeg Egipta. On je južno od delte Nila (20 km južno od Gize, na širem području današnjeg Kaira), osnovao grad čije je egipatsko ime Ineb Hedž („Bele zidine“). Naziv Memfis (Menefer) je nastao od grčkog naziva za piramidu Man-nefer, koju je sagradio faraon Pepi Prvi, iz Šeste dinastije.

Sve dok je Memfis bio glavni grad Starog Egipta (do približno 1300. godine pne), ulogu njegovog nekropolisa („grada mrtvih“), imala je Sakara. Iako je bila u senci kraljevskih grobnica u Gizi, a kasnije i Doline kraljeva u Tebi, Sakara je ostala važan kompleks za manje sahrane i ceremonije različitih kultova duže od tri hiljade godina (sve do Ptolomeja i rimskog doba). Zbog toga su u Sakari otkrivene na stotine grobnica drevnih zvaničnika, počev od Prve dinastije (292-277. pne), pa sve do koptskog perioda (395-642. nove ere). Na platou Sakara se nalazi Stepenasta piramida, koja je deo kraljevskog pogrebnog kompleksa faraona Zosera (Džosera), kao i još 16 piramida različitog stepena očuvanosti.

Iako najstariji grobovi plemića u Sakari potiču iz Prve dinastije, prvi faraoni su tamo sahranjivani tek tokom Druge dinastije. Za to su se koristile mastabe, što je arapska reč za klupu (grobnica iz daljine izgleda kao klupa od cigala). Mastaba je predstavljala standardni tip grobnice u ranom Egiptu (predinastičkom i ranodinastičkom). Bile su to pravougaone zgrade od nepečenih cigala sa ravnim krovom i kosim zidovima. Kada je kraljevski arhitekta Imhotep, oko 2700. godine pne, gradio najstariju poznatu piramidu u Egiptu za Zosera, poslužio se kvadratom kao osnovnim oblikom, a kamenom kao građevinskim materijalom. Na njemu je podigao narednu mastabu, pa je potom dodao treću, četvrtu i petu.
Tako je nastala Stepenasta piramida, koja je 1979. zajedno sa Memfisom, piramidama u Gizi i nekropolama Abusir (severno od Sakare) i Dašur (južno od Sakare), upisana na UNESKO-vu listu svetske kulturne baštine u Africi. Stepenasta piramida, koja je bila visoka oko 62 m, predstavljala je najvišu zgradu svog vremena. Bila je okružena kompleksom dvorišta, hramova i svetilišta u kojima je Zoser mogao da uživa u zagrobnom životu. Posle Zosera je stepenasta piramida postala norma za kraljevske sahrane, iako nije završena nijedna od onih koje su planirali njegovi dinastički naslednici (verovatno zbog njihove relativno kratke vladavine).

Piramide su bile deo grupe zgrada koje su sadržale hramove, kapele, druge grobnice i velike zidove. Otkopani su i ostaci pogrebnih čamaca, a onaj koji je najbolje očuvan je pronađen u Gizi. Na zidovima piramida Pete i Šeste dinastije se nalaze napisi poznati kao „Tekstovi piramida“, koji su važan izvor informacija o egipatskoj religiji. Ipak, nedostatak drevnih zapisa otežava da se pouzdano utvrde način upotrebe svih zgrada u kompleksu piramida i tačne procedure sahranjivanja. Smatra se da su faraonovo telo dovozili čamcem uz Nil do piramide, pa su ga verovatno mumificirali u Hramu u dolini i onda sahranjivali.

Egipat je u doba Treće i Četvrte dinastije uživao u zlatnom vremenu mira i napretka. Faraoni su imali apsolutnu moć i stabilnu centralnu vlast. Kraljevstvo nije moralo da se suočava sa ozbiljnim pretnjama spolja, a uspešni vojni pohodi po stranim zemljama doprinele su velikom ekonomskom uzdizanju. Izgradnja piramida bila je na vrhuncu od Četvrte do Šeste dinastije. Pretpostavlja se da ostaci drugih piramida i dalje leže pod peskom širom Sahare.
Najstarija grobnica koja je sagrađena kao „prava“ (sa ravnim stranicama), bila je „crvena piramida iz Dašura“, poznata i kao „Snefru sija na severu.“ Bila je to jedna od tri pogrebne građevine za Sorisa (Snofru, Snefru ili Sneferu), prvog kralja Četvrte dinastije (2613-2589. pne). Tehnika izgradnje piramida je usavršena pod njegovim naslednicima Keopsom (Kufu), Kefrenom (Kafra) i Mikerinom (Menkaur). Vrhunac u izgradnji egipatskih piramida je bila Velika piramida u Gizi, koja je podignuta za Keopsa (2589. do 2566. pne). Keopsovu piramidu su klasični istoričari nazvali jednim od sedam svetskih čuda Starog veka.

Tokom Pete i Šeste dinastije bogatstvo egipatskih faraona stalno se iscrpljivalo, delimično i zbog ogromnih troškova izgradnje piramida, koje su postale upadljive mete za pljačkaše. Kasniji kraljevi su sahranjivani u skrivenim grobnicama usečenim u stene. Iako veličanstvene piramide nisu zaštitile tela faraona koji su ih sagradili, omogućile su da se imena i dela ovih drevnih egipatskih božanskih vladara, i danas pominju sa poštovanjem.

D.M.

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"