NIKOLA TESLA

Vladimir Jelenković

Pronalasci koje veliki naučnik nije zaštitio

Traganje po zaostavštini genija

Trebalo je da prođe čitavih pola veka od smrti Nikole Tesle da bi se započelo sa studioznim istraživanjima njegovih patentnih spisa i utvrdio konačan spisak svih patenata koje je prijavio u 26 zemalja širom sveta. Ono što je i posle završetka tog velikog i značajnog posla ostalo obavijeno velom tajne bili su pronalasci koje Tesla iz različitih razloga nije uspeo da zaštiti. Tek petnaestak godina kasnije, zahvaljujući pažljivoj analizi obimne građe iz Tesline lične arhive koja se čuva u Muzeju Nikole Tesle u Beogradu, objavljen je detaljan uvid u ovaj do tada i stručnoj i široj javnosti nepoznati deo stvaralaštva genijalnog naučnika, inženjera i pronalazača

Tesla u jednoj od svojih laboratorija

Iako su o Nikoli Tesli objavljeni brojni novinski članci i tekstovi u naučnim i stručnim publikacijama, nebrojene knjige o različitim aspektima života i stvaralaštva velikog naučnika i pronalazača, kao i mnoštvo intervjua vođenih sa Teslom u najrazličitijim periodima njegovog života, veoma mali broj publikacija bio je posvećen njegovim patentima, dakle samoj suštini njegovog doprinosa nastajanju druge industrijske revolucije i sveukupnom svetskom tehnološkom razvoju.
U inostranstvu su mahom objavljivane knjige koje su se uglavnom odnosile na Tesline američke patente. Tako su u knjizi „Svi patenti dr Nikole Tesle“ (Dr Nikola Tesla Complete Patents) koju je 1983. godine u SAD priredio Džon T. Racklaf, objavljeni kompletni patentni spisi svih 112 Teslinih američkih patenata. Svi ovi spisi publikovani su i u knjizi gotovo identičnog naziva, „Svi patenti Nikole Tesle“ (The Complete Patents of Nikola Tesla), koju je za poznatu američku izdavačku kuću „Barns & Nobl“ priredio Džim Glen, 1994. godine.

Kod nas se prvo izdanje na ovu temu pojavilo 1950. godine. Autor je bio inž. Slavko Bokšan, iskreni poklonik Nikole Tesle i veliki popularizator njegovog dela kod nas i u svetu, osnivač „Društva Nikola Tesla - za unapređenje nauke i tehnike” 1935, kao i prvi direktor Instituta „Nikola Tesla“ u Beogradu, 1939. godine. U svojoj knjizi „Delo Nikole Tesle“ objavio je prevode 35 Teslinih američkih patenata iz oblasti polifaznih sistema. Sledeća knjiga pojavila se u izdanju „Nolita“,1956. godine, pod nazivom „Nikola Tesla - Lectures, Patents, Articles“. U ovoj zbirci Teslinih predavanja, patenata i članaka koju su priredili Vojin Popović, Radoslav Horvat i Nikola Nikolić, publikovano je i 99 Teslinih američkih patenata. Tek 1987. godine, u izdanju Muzeja Nikole Tesle, Saveznog zavoda za patente i Pronalazaštva, osim liste svih 112 patenata koje je Tesla dobio u SAD, prvi put je objavljena i lista od 109 patenata koje je dobio u drugim zemljama širom sveta.

Prva detaljna istraživanja Teslinih patenata

Posle svih pomenutih nastojanja da se Teslino delo osvetli kroz njegove patente, bilo je jasno da nedostaju mnogi podaci o patentima koje je dobio u zemljama van SAD. Zato su na inicijativu prof. dr Aleksandra Marinčića (1933-2011), velikog poznavaoca i vrsnog tumača Teslinog dela koji je u periodu od 1982. do 1996. godine bio i direktor Muzeja Nikole Tesle u Beogradu, početkom devedesetih godina prošlog veka, obavljena prva detaljna istraživanja Telinih patentnih spisa. Profesor Marinčić je tada stupio u kontakt sa Saveznim zavodom za patente, današnjim Zavodom za intelektualnu svojinu Srbije, i njegovim posredstvom pribavio od Evropskog zavoda za patente kopije patentnih spisa svih Teslinih patenata kojima je raspolagala ova evropska ustanova. Posle toga, tokom 1992. i 1993. godine, u Muzeju Nikole Tesle boravila je više od šest meseci grupa patentnih inženjera čiji je zadatak bio da prouči arhivski materijal i na osnovu toga sastavi spisak svih Teslinih patenata. U ovoj grupi bili su dr Ivan Župunski, mr Snežana Šarboh, mr Bogdan Todorov, LjiljanaKovačević, Jovan Perić i Slobodan Stojković. Ova grupa eksperata istraživala je arhivsku građu koja se nalazila u Teslinoj zaostavštini, uporedo analizirajući i sve Tesline patentne spise koje je dostavio Evropski zavod za patente. Na osnovu sprovedenog istraživanja izrađen je izveštaj koji je posebno značajan po tome što je u njemu prvi put ukazano na postojanje Teslinih patenata iz Velike Britanije kojimaje Tesla zaštitio svoje pronalaske, a za koje nije prethodno imao odgovarajuće američke patente.
Tokom proučavanja i odabiranja radnog materijala, utvrđeno je da u njemu postoje podaci koji ukazuju na postojanje prijava Američkom zavodu za patente za koje nisu pronađeni odgovarajući patenti, što je ukazivalo na činjenicu da Tesla nije dobio patente za sve prijave koje je podneo. Međutim, usled prekida istraživanja koje je ubrzo usledilo, nije bila izvršena sistematizacija ovih podataka, odnosno nije bilo utvrđeno o kolikom broju prijava je reč, niti na koje se sve Tesline pronalaske ove prijave odnose.

Povodom obeležavanja 150. godišnjice rođenja Nikole Tesle, patentni inženjeri mr Snežana Šarboh i Slobodan Stojković ponovo su se vratili starom zadatku i konačno uobličili sva dotadašnja istraživanja u knjizi "Patenti Nikole Tesle - ka konačnoj listi", koju je Muzej Nikole Tesle objavio 2006. godine u dva posebna izdanja, na srpskom i engleskom jeziku (The Patents of Nikola Tesla - Towards the Definite Catalog). Konačni rezultat ove do do tada najobimnije istraživačke etape pokazao je da je Nikola Tesla dobio ukupno 278 patenata u 26 zemalja.

Otkriće do sada nepoznatih Teslinih patenata

I posle ovog obimnog istraživanja, patentni inženjeri mr Snežana Šarboh i Slobodan Stojković nastavili su svoja traganja u brojnim svetskim patentnim zavodima širom sveta. Tokom desetak godina po objavljivanju do tada najsveobuhvatnije liste iz 2006. godine, ovo dvoje istraživača uspeli su da pronađu čak 30 do sada nepoznatih patenata Nikole Tesle. Treba naglasiti da je reč o do tada nepoznatim patentima, ali ne i nepoznatim pronalascima. Naime, svi novopronađeni patenti odnose se na poznate Tesline pronalaske, koje je on pre toga već registrovao u SAD ili Velikoj Britaniji.
Pre svega, u Austriji je pronađeno 11 Teslinih zaštićenih pronalazaka. Iako je reč o tadašnjoj Austrougarskoj monarhiji, Austrija i Ugarska su imale potpuno različite patentne sisteme. Tako su Tesli za njegove pronalaske izdate takozvane „Carske privilegije“, kako su u Austriji tada nazivani patenti i koje je Tesla dobio u periodu od 1888. do 1899. godine. U Belgiji su pronađena tri do sada nepoznata patenta iz 1888. i 1889. godine, koji se odnose na Tesline motore naizmenične struje i sistem prenosa električne energije na veće udaljenosti. U Viktoriji, tadašnjoj britanskoj koloniji u Australiji, pronađena su 2 patenta iz 1888. godine. U Kanadi je pronađen nepoznati patent iz 1886. godine koji se odnosi na elektrolučnu lampu, prvi pronalazak koji je Tesla prijavio 30. marta 1885. godine u SAD, ali je zbog dužeg postupka utvrđivanja originalnosti patent dobio tek 9. februara 1886. godine, samo dve nedelje posle njegovog prvog priznatog patenta u SAD - komutatora za dinamo mašine, koji je inače prijavio posle elektrolučne lampe. Sledi otkriće 3 do tada nepoznata nemačka patenta dobijena u periodu od 1886. do 1889. godine, 7 patenata koje je Tesla zaštitio u Italiji u periodu od 1888. do 1928. godine i jedan francuski patent iz 1889. godine.
Kada je reč o broju od 26 zemalja u kojima je Tesla uspeo da zaštiti svoje pronalaske prema postojećim propisima koji su se razlikovali od zemlje do zemlje, treba imati u vidu da je u to vreme samo 28 zemalja u čitavom svetu imalo instituciju patentne zaštite. Tesla je očigledno bio duboko svestan ogromnog značaja i univerzalnosti primene svojih najvažnijih pronalazaka i zato je neke od njih prijavio u velikom broju zemalja. Tako je svoju pumpu i turbinu zaštitio kroz 23 patenta u čak 22 zemlje, za način izolovanja električnih provodnika dobio je 17 patenata u 16 zemalja, a njegov sistem za prenos električne energije i aparatura za prenos električne energije zaštićeni su kroz 11patenata u 11 zemalja. Jedan od njegovih ingenioznih pronalazaka, koji će utrti put razvoju daljinskog upravljanja i telekomunikacija, bio je Način upravljanja i aparatura mehanizma za upravljanje pokretnim plovnim objektima ili vozilima. Iza ovog naziva krije se zapravo čuveni Teslin teledirigovani brodić, koji je pronalazač zaštitio sa 11 patenata u 11 zemalja.

„Konačna“ lista svih Teslinih priznatih patenata
Svoj prvi patent pod oznakom US 334,823 A Tesla je dobio 26. januara 1885. godine za Komutator za dinamo-električne mašine, a poslednji 1928. godine za Metod i uređaj za vazdušni saobraćaj. Ovaj patent je zapravo njegov čuveni avion sa vertikalnim poletanjem i sletanjem - originalna letelica koja predstavlja kombinaciju helikoptera i aviona. Nažalost, Tesla nije doživeo realizaciju ovog svog vizionarskog izuma, a svet je na prve letelice ovog tipa morao da sačeka još nekoliko decenija.

Između prvog patenta, koji je zaštitio u svojoj 29. godini, i poslednjeg koji je dobio u 72. godini života, Tesla je zaštitio ukupno 308 patenata u 26 zemalja. Svi njegovi patenti svrstavaju se u 107 patentnih familija. Od ukupnog broja, Tesla je imao 116 osnovnih patenata, od čega 109 američkih i 7 britanskih kojima je zaštitio 125 pronalazaka. Preostala 192 patenta su takozvani analozi,
Tesla je sasvim očekivano najviše pronalazaka zaštititio u SAD - ukupno 112 patenata. Sledi Francuska sa 30, Velika Britanija sa 29, Belgija sa 27, Nemačka sa 21, Italija sa 19 i Austrija sa 15 patenata. Jednocifreni broj patenata Tesla je dobio u Kanadi i Mađarskoj - po 7, u Španiji 6, u Viktoriji, Rusiji, Švajcarskoj i Švedskoj po 4, u Danskoj i Norveškoj po 3, u Brazilu i Novom Južnom Velsu po 2 i u Argentini, Indiji, Japanu, Kubi, Meksiku, Novom Zelandu, Rodeziji i Transvalu po 1 patent.

Neostvareni patenti

Potpuno novi uvid u Teslino stvaralaštvo ostvaren je zahvaljujući obimnim i znalačkim istraživanjima koja su opet obavili patentni inženjeri mr Snežana Šarboh i Slobodan Stojković. Tokom 2008. i 2009. godine odvijao se njihov rad na pažljivoj analizi dela obimne građe iz Tesline lične arhive čiji je sadržaj, sve do 2010. godine i objavljivanja knjige "Neostvareni patenti Nikole Tesle - Pronalasci koje Tesla nije zaštitio", bio nepoznat široj javnosti. Razlog za to je jednostavan. Reč je o pronalascima i prijavama patenata za koje Tesla nije dobio patente u SAD ili u nekim drugim zemljama, o pripremljenim prijavama patenata koje Tesla nije podneo, pa čak i o patentima koji su mu odobreni, ali za koje iz nekog razloga jednostavno nije platio odgovarajuću taksu i tako ostao bez patentnih prava na njih.
Patentni zavodi širom sveta, koji inače pažljivo čuvaju sve odobrene patentne prijave, nisu u obavezi da u svojim arhivama pohranjuju i one koje iz bilo kog razloga nisu realizovane. Zato je u knjizi o pronalascima koje veliki naučnik nije zaštitio objavljena ekskluzivna arhivska građa, isključivo u posedu Muzeja Nikole Tesle u Beogradu, koja je najvećim delom objavljena prvi put.
Pravu dragocenost ovog izdanja svakako čini preko 200 objavljenih originalnih dokumenata. Među njima su Teslini patentni zahtevi sa opisima pronalazaka, skicama i nacrtima, njegovom rukom pisane skice odgovora na rezultate ispitivanja namenjenih Američkom zavodu za patente u vezi sa prijavama određenih pronalazaka, pisma Teslinih patentnih zastupnika, rezultati ispitivanja kojima su njegove prijave odbijene, obaveštenja o priznanju patenata, i mnoštvo drugih dokumenata iz ovog posebno zanimljivog i gotovo nepoznatog segmenta Tesline zaostavštine.
Postupak i uređaj za generisanje električne struje, Uređaj za povećanje vučne sile točkova vozila, Električna brojila, Naprave za električno osvetljenje, Armature za motore naizmenične struje, Klipne mašine, Metod za odstranjivanje gasova iz zatvorenih sudova, Industrijska upotreba vode za grejanje, Način prenošenja električne energije kroz prirodne sredine, Sistem bežičnog prenosa, Konstrukcija parnih i gasnih turbina, Postupak i uređaj za termodinamičku transformaciju energije,Postupak i uređaj za ekonomičnu transformaciju energije vodene pare pomoću turbina, Merač nivoa tečnosti, Postupak ili sistem za prenos električne energije bez korišćenja metalnih provodnika - nazivi su samo nekih od Teslinih neostvarenih patenata koji su obrađeni na osnovu arhivske građe koja se nalazi u Teslinoj ličnoj zaostavštini. Svi oni pružaju novu potvrdu njegove nepresušne inventivnosti i izuzetno širokog dijapazona istraživačkih oblasti kojima se bavio - već uveliko osvedočenih vrednosti njegovih objavljenih radova i ostvarenih pronalazaka i patenata.

Ono što je u svemu tome bilo očekivano jeste činjenica da svi ti patenti pripadaju oblastima elektrotehnike ili mašinstva, u kojima je Tesla ostvario sva svoja velika otkrića i pronalaske. Upravo zato, nešto što može predstavljati posebno iznenađenje čak i za dobre poznavaoce ukupnog delaNikole Tesle jeste do sada nepoznat podatak da je pokušao da zaštiti i pronalaske vezane za oblast tehnologije.

Dva neočekivana pronalaska

Među tehničkim zbirkama Muzeja Nikole Tesle posebn je ona iz oblasti hemijske tehnologije. Uzorci metala i različitih pigmenata i prahova, posude za topljenje metala i drugi predmeti koji čine ovu zbirku, kao i mnoštvo knjiga i kataloga iz oblasti hemije, metalurgije i tehnoloških procesa, ukazuju na Teslino ozbiljno interesovanje za ovu oblast.
Njegove dve prijave, čiji su predmet odgovarajući postupak i uređaj za preradu i transport sumpora, pokazuju da je Tesla, početkom dvadesetih godina prošlog veka, imao ozbiljne planove sa ovim svojim pronalascima. Iako je postupak ispitivanja ove dve prijave trajao prilično dugo, odvijao se u pravcu koji je za Teslu bio povoljan. Štaviše, posle tri godine od prve prijave i nekoliko rezultata ispitivanja, Američki zavod je za Postupak za preradu i transport sumporatražio samo manje korekcije u upotrebljenoj stručnoj terminologiji, posle čega bi usledilo izdavanje patenta. Za sam Uređaj za preradu i transport sumpora, Tesli je 25. juna 1926. godine poslato obaveštenje da mu se priznaje patent i da u roku od 6 meseci treba da plati taksu od 20 dolara za izdavanje patenta. Međutim, kao i u prethodnom slučaju, Tesla nije preduzeo nikave dalje korake i, posle isteka navedenog roka, njegova prijava se smatrala povučenom.

Nema podataka o tome zašto je Tesla odustao od finalizacije praktično završenog postupka. Može se samo pretpostaviti da su se ranije zainteresovani investitori povukli iz ovog projekta, da Tesla nije imao dovoljno finansijskih sredstava da okonča postupak zaštite ovih pronalaska, ili je možda usmerio svoja interesovanja na neke druge oblasti. U svakom slučaju, ostaje žal zbog činjenice da je propustio priliku da se, osim u elektrotehnici i mašinstvu, predstavi svetu i kao pronalazač u još jednoj važnoj oblasti kao što je hemijska tehnologija.

Zašto pojedini Teslini pronalasci nisu patentirani

Da bi bilo jasnije zašto neki Teslini pronalasci nisu dobili zeleno svetlo da budu registrovani kao patenti, treba sagledati osnove patentnog sistema kojima se pravi jasna distinkcija između pronalaska i patenta i definišu svi parametri neophodni da bi se za određeno inovativno rešenje dobila patentna zaštita.
Pre svega, pronalazak mora imati tehničku prirodu i pripadati nekoj oblasti tehnike. Za druge tvorevine ljudskog uma kao što su otkrića, naučne teorije, matematičke metode, estetske kreacije, računarski programi i slične kategorije stvaralaštva, smatra se da nemaju tehničku prirodu i zato ne predstavljaju pronalaske u onom smislu kako ih definiše patentno pravo.

Patent zapravo predstavlja pravo kojim se štiti neki pronalazak koji je nov, ima inventivni nivo i može se primeniti u industriji, odnosno može biti koristan, kako se to definiše u SAD. Sticanjem ove zaštite, nosilac patenta dobija imovinska prava da proizvodi, koristi ili stavi u promet zaštićeni pronalazak. Nosilac patenta ima pravo i da spreči svako treće lice da to isto čini bez njegove saglasnosti. Pored imovinskih prava, pronalazač stiče i moralna prava, što podrazumeva navođenje njegovog imena kao tvorca pronalaska.

Patent se ne stiče automatski već se sprovodi poseban postupak za priznavanje patenta koji se pokreće podnošenjem prijave patenta nadležnom državnom organu, dakle patentnom zavodu odnosno zavodu za intelektualnu svojinu, kako kod nas ova institucija danas nosi naziv.
Patent ima i određena ograničenja. Pre svega, ograničeno je vreme njegove zaštite - u većini zemalja je to period od 20 godina od datuma podnošenja prijave. Patent ima i teritorijalno ograničenje, a to znači da važi samo u zemlji čiji je nadležni organ izdao patent. To u isto vreme znači da u zemljama u kojima pronalazak nije zaštićen patentom svako ko je zainteresovan može slobodno da ga koristi, bez licence i određene finansijske naknade.
Postupak ispitivanja prijava u Američkom zavodu za patente u Teslino vreme odvijao se tako što je posle podnošenja prijave podnosilac dobijao odgovarajuću potvrdu o podnošenju, a prijava je davana na ispitivanje ispitivaču koji je obično bio inženjer iz odgovarajuće oblasti tehnike. Ispitivač je zatim vršio pretraživanje raspoložive patentne dokumentacije, koja je obuhvatala ranije američke patente, ali i patente iz drugih zemalјa kao što su Velika Britanija, Francuska, Nemačka i druge. U isto vreme analizirana je i dokumentacija koja je obuhvatala stručne časopise, knjige i druge publikacije. Za ovo ispitivanje uzimani su u razmatranje samo dokumenti koji su objavlјeni zaklјučno sa danom podnošenja prijave koja je bila predmet obrade. Dakle, ispitivač je mogao da konstatuje inovativnost pronalaska pod uslovom da nije identičan onim pronalascima koji su bili poznati, tj. dostupni javnosti pre podnošenja prijave patenta za predmetni pronalazak.
Upravo korišćenje nekog pronalaska, poznato javnosti pre podnošenja prijave, bio je jedan od razloga za odbijanje Teslinih prijava. Tako je, na primer, njegova prijava Postupka i uređaja za generisanje električne struje, od 26. maja 1887. godine odbijena 11. septembra iste godine rezultatom ispitivanja u kome se navode članci iz različitih stručnih publikacija i tvrdi da Teslin pronalazak neposredno proističe iz njih.
Sličan razlog poslužio je i za odbijanje Tesline prijave Uređaja za povećanje vučne sile točkova vozila od 8. decembra 1888. godine.U vreme podnošenja ove prijave, Tesla je boravio u Pitsburgu gde je radiozaVestinghausa. Iz sačuvanih izvora izvesno je da se jedan od poslova koje je tamo trebalo da obavi odnosio i na pobolјšanja funkcionisanja električnih tramvaja, tako da je ova prijava verovatno proistekla iz Teslinog rada na ovom problemu. Tesla je kao svoje rešenje predložio uređaj koji predstavlјa kombinaciju električno pogonjenog tramvaja ili drugog vozila koje je prilagođeno za kretanje po metalnim šinama sa sekundarnim generatorom ili transformatorom za sniženje potencijala, čiji primar je u kolumotora, a njegov sekundar u kolu preko točkova i šina. Međutim, Američki zavod za patente je odbio ovu njegovu prijavu na osnovu američkog patenta US 379,909 od 20. marta 1888. godine koji je izdat pronalazaču E. E. Risu. Videvši da je njegov pronalazak u suštini identičan suprotstavlјenom patentu, Tesla nije odgovorio na ovaj rezultat ispitivanja, čime se njegova prijava smatrala povučenom.
U nekim slučajevima, Tesli su u vezi sa prijavom novog pronalaska stizale manje primedbe čijim bi otklanjanjem dobio patentnu zaštitu. Upravo se to desilo sa njegovom prijavom za Električna brojila koju je podneo 6. aprila 1891. godine. Predmet ove Tesline prijave predstavlјaju električna brojila za naizmeničnu struju. Međutim, prijava se nije odnosila samo na brojila, već i na odgovarajući postupak merenja količine potrošene električne energije u toku zadatog vremenskog perioda. Ovaj postupak sastojao se u održavanju pražnjenja visokog napona kroz cev iz koje je delimično izvučen gas pomoću struja između dva provodnika i izračunavanju potrošene količine struje u zavisnosti od broja čestica izbačenih sa pomenutih provodnika ili jednog od njih usled pražnjenja izazvanog dejstvom potrošene energije.Tesla je 18. juna iste godine od Američkog zavoda za patente dobio rezultat ispitivanja kojim je zatraženo samo da otkloni male formalne nedostatke, što je on i učinio već 20.juna. Nekoliko dana kasnije, 26.juna, dobio je obaveštenje da mu se priznaje patent i da treba da plati taksu od 20 dolara za izdavanje patenta u roku od 6 meseci. Međutim, Tesla nije postupio po ovom nalogu i posle isteka navedenog roka, njegova prijava se smatrala povučenom.
Tesla je ovaj pronalazak ipak zaštitio patentom. Očigledno imajući bolje rešenje u vidu, 25. decembra 1893.godine podneo je novu prijavu pod brojem 493,739 za električna brojila i za nju je 20. februara 1894. dobio patentUS 514,973.
Iako je Tesla iz njemu poznatih razloga neretko odustajao od plaćanja takse za odobreni patent i na taj način se odrekao patentnih prava, uvidom u sve razloge odbijanja patentnih prijava od strane Američkog zavoda za patente jasno je da je ipak najčešći razlog bio zasnovan na postojanju različitih američkih patenata drugih pronalazača..

Istraživanja tek predstoje

Ukupan broj Teslinih patenata ostaje nepoznanica i danas, ali je svakako sigurno da ih nema preko 700 stotina kao što se to i dalje navodi kao podatak u mnogim naučnim i stručnim publikacijama, a često i na relevantnim naučnim sajtovima. Ostaje činjenica da je Tesla tokom svog izuzetno plodnog izumiteljskog života stvorio mnoštvo pronalazaka čiji broj daleko prevazilazi do sada utvrđenu ukupnu brojku njegovih patenata. Međutim, svi ti pronalasci koji nisu dobili patentnu zaštitu ne mogu se ubrojati u listu priznatih patenata.

Iako su obimna istraživanja na neostvarenim patentima Nikole Tesle donela jedan potpuno novi uvid u Teslino stvaralaštvo, on nije i konačan. Pre svega, moguće je da će doći do otkrića izvesnog broja prijava kojih nema u Teslinoj ličnoj zaostavštini. Sa druge strane, postoji obimna građa koja zaslužuje posebna istraživanja. Naime, Tesla je stvorio i pronalaske za koje nije podneo prijave, niti ih je pripremio, ali su oni detaljno prikazani na tehničkim crtežima koji se čuvaju u Muzeju Nikole Tesle. Dobar primer za to je Teslin ventilator. Osim precizno izrađenog tehničkog crteža, ne postoji bilo koji drugi dokument koji se odnosi na ovo originalno Teslino rešenje u oblasti mašinstva. Ipak, i to je bilo dovoljno da se 2007. godine izradi prvi aktivni model ovog Teslinog pronalaska, koji je prikazan na brojnim gostujućim izložbama Muzeja Nikole Tesle širom sveta, a potom niz godina činio deo stalne izložbene postavke beogradskog muzeja.

Iako je u prethodnim godinama obavljen ogroman i dragocen posao na otkrivanju svih patenata koje je Tesla registrovao širom sveta, kao i brojnih pronalazaka koje nije uspeo da zaštiti, nastavak proučavanja Tesline lične zaostavštine na ovu temu svakako sledi. To je dug prema jednom autentičnom geniju i njegovom epohalnom delu, koje očigledno ne prestaje da izaziva velika interesovanja i inspiriše nove istraživačke poduhvate.

Vladimir Jelenković

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"