EGZOTIČNI NARODI
Oliver Klajn
Maršalci
Život na ozračenom arhipelagu
Maršalska ostva su arhipelag Tihog okeana, u okviru Mikronezije. Reč je o nezavisnoj državi nastaloj iznad potopljenih vulkana. Sastoji se iz dve veće grupe ostrva i atola koji se nazivaju Ratak i Ralik. Na ogromnom vodenom prostranstvu je vrlo malo zemlje, svega 180 km2, gde živi oko 60.000 stanovnika.
Priroda na Maršalskim ostrvima, levo: Poštanska marka Maršalskih
ostrva sa
prikazom stanovnika u kanuima |
Pomoću kanua prvi doseljenici iz drugih delova Mikronezije naselili su ostrva u drugom milenijumu p.n.e. Više evropskih moreplovaca su, dvadesetih godina 16. veka, posetili i delimično istražili ovaj arhipelag. Sam naziv ove države potiče od Britanca Džona Maršala koji se iskrcao na taj deo Mikronezije, krajem 18. veka. Dugo vremena su Maršalska ostrva bila pod vlašću Španije pri čemu su uživala visok stepen autonomije. Nakon toga su i Nemci nekoliko decenija vladali delom arhipelaga. U Prvom svetskom ratu došlo je do japanske okupacije koja je okončana tri decenije kasnije.
Tu su obavljane probe nuklearnog oružja u godinama neposredno posle Drugog svetskog rata. Posledice po stanovništvo se osećaju i danas. Nezavisnost je stečena 1979. godine.
Heterogenost ostrva i atola utiče na identitet Maršalaca. Zasad je jak osećaj pripadnosti sredini u kojoj je pojedinac rođen. Formiranje samostalne države uz stvaranje značajne dijaspore i veću koncentraciju stanovništva u gradovima uticali su da se uobliči jedinstvena maršalska nacija. U SAD živi gotovo 30.000 pripadnika ovog mikronezijskog naroda.
levo: Bračni par u tradicionalnoj odeći na slici iz daleke prošlosti
desno:
Tradicionalno obučene Maršalke |
Zvanični jezici na arhipelagu su engleski i maršalski. Dva glavna dijalekta maršalskog jezika se nazivaju isto kao i ostrva Ratak i Ralik. Računa se da je ukupan broj onih koji govore ovim jezikom u matici državi i rasejanju oko 90.000. Deo je austronezijske jezičke porodice čiji su ogranak okeanski jezici. Tu spadaju svi mikronežanski jezici. Maršalski je vrlo srodan ponpejskom, koji se govori u delovima Saveznih Država Mikronezije. Postoji poseban rečnik a izdaju se i dvojezične novine, na engleskom i maršalskom jeziku. Američki misionari su formulisali sopstvena pravila transkripcije ovog jezika, u drugoj polovini 19. veka.
Kao pismo, koristi se latinica koja u toj varijanti ima 24 slova. Trenutno se u upotrebi dva pravopisa za maršalski. Pored ranijeg sistema pisanja koji potiče od misionara, postoji i noviji pravopis koja potpunije odražava zvuke govora i koji mladi naraštaji Maršalaca sve više prihvataju kroz obrazovni sistem. Stanovništo je neretko bilingvalno jer govori uprošćenu i lokalnu verziju engleskog jezika.
Deca sa Maršalskih ostrva |
Ljudi žive u kućama od šper-ploča i drveta, sa gvozdenim krovovima. U njima neretko obitava veliki broj članova domaćinstva. Vodom se mahom snabdevaju od kišnice.
Poglavice uživaju status sličan statusu božanstva. U današnje vreme je ta tradicionalna titula ozvaničene ustavom Maršalskih ostrva. Nekada je postojao običaj da se tetovažama iskazuje kom društvenom sloju pojedinac pripada. Prevashodno su ih nosili ratnici, vračevi i moreplovci.
Još uvek vlada neka vrsta rodovskog uređenja. Klanovi zasnovani na porodičnim vezama su vlasnici zemlje. Poglavici pomaže veće starešina klana koje se naziva alap. Najniži status unutar klana imaju obični radnici koji obavaljaju poslove vezane za zemlju i gradnju kuća.
Nasleđivanje u familiji se određuje po ženskoj liniji. Veliki značaj ima prvi rođendan deteta kada se priređuju proslave za rodbinu i prijatelje. Vrlo su jake porodične veze, čak i među dalekim rođacima. Od dece se očekuje da pomažu u domaćinstvu i oko mlađe braće i sestara i pre nego što pođu u školu. Omladina je dužna da ukazuje poštovanje starijima koji kao i poglavice uživaju viši status u zajednici.
U ishrani ovog naroda, pored namirnica koje se gaje na ostrvima kao što su hlebovac i taro, dominantnu ulogu ima pirinač iz uvoza. Kokosovi orasi i kokosovo mleko su takođe vrlo zastupljeni. Iz isušenog jezgra kokosovog dobija se ulje. Počev od 19. veka, proizvodnja ovog ulja je vodeća privredna delatnost stanovništva.
Knjiga za decu na maršalskom jeziku |
Specijalna kovanica Maršalskih ostrva |
Pre nego što su potpali pod uticaj evropske i američke kulture, odrasli ljudi iz ovog naroda išli su polugoli dok deca nisu imala nikakvu odeću. Muškarci su nosili suknje sa resama. Ženske haljine su podsećale na dva otirača sa pojasom oko struka, sve izatkano od lišća hibiskusa i pandana. U novije vreme uglavnom se nose široke haljine slične odevnim predmetima koji se prave na Havajima. Najveći deo tela je prekriven.
Što se tiče religije, najviše je protestanata, oko četiri petine stanovnika. Pored njih, tu su katolička i mormonska manjina. Vera koja je prethodila hrišćanstvu imala je više vrhovnih božanstava. Uz nju su išli vračevi i obredi za suzbijanje crne magije. I danas je rasprostranjeno verovanje u magiju a nekadašnja religija Maršalaca je postala deo hrišćanskog učenja. Maršalci se ponose time da imaju velike retoričke sposobnosti. Na svakoj manifestaciji se drže govori.
Plesovi su slični onima u Polineziji. Tradicionalne pesme opevaju legende iz davnih vremena koje treba da ohrabre moreplovce i žene pri radu.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
