ISTRAŽIVANJE SVEMIRA

Posle ispitivanja Rjugua

Možda nije asteroid već...

Asteroid Rjugu ima prečnik od oko 980 m i pripada asteroidnoj grupi tipa C (visok sadržaj ugljenika). Japanska svemirska agencija je, 2014. godine, lansirala ka asteroidu svemirsku letelicu „Hajabusa 2“, koja je stigla na cilj juna 2018. i kružila oko njega duže od godinu dana. Tokom tog dela misije poslala je četiri rovera na površinu asteroida. Po okončanju zadatka, na našu panetu dostavljen je uzorak ovog svemirskog tela, decembra 2020.

Misija „Hajabuse 2“ otkrila je da je Rjugu sastavljen od brojnih ostataka. To nije jedinstven komad stene već skup manjih stena. Šiljat je, ima brzu rotaciju. Stručnjaci smatraju da je Rjugu nastao posle sudara većih asteroida i potonjih gravitacijom nakupljenih ostataka. Mada je još uvek naglašena teza da je Rjugu asteroid, jedan detalj ne podržava ovu pretpostavku: naime, Rjugu ima visoku koncentraciju organske materije?
To pitanje razmatrano je u studiju objavljenoj u „Astronomikal džurnal leters“ (“Astronomical Journal Letters”) koja nosi naslov: „Asteroid 162173 Rjugu: poreklo komete“. Autori navode da bi Rjugu mogao biti ostatak komete. Ovakve objekte astronomi nazivaju objektima tranzicije asteroid-kometa (CAT).
Komete se formiraju u udaljenim i hladnim krajevima Sunčevog sistema. Reč je o ledenim objektima koji sadrže stene i materije koje su i smrznute i isparavajuće. Isparavajuće materije su uglavnom vodeni led, čemu treba dodati da komete sadrže i smrznuti ugljen-dioksid, amonijak, metan i ugljen-monoksid.

Ostaci iz “ranijeg života”

Komete vuku za sobom nevezanu atmosferu. Kada se približe Suncu, neke isparljive materije se tope i time stvaraju atmosferu koja sadrži prašinu i isparljive gasove. One komete koje su češće prolazile blizu Sunca, izgubile su svoje nestalne komponente u svemiru. Ono što je ostalo je samo kamen. Njih astronomi nazivaju izumrle komete.
Rjugu se brzo okreće, što je verovatno ostatak iz njegovog prethodnog života kao komete. „ Zbog sublimacije leda, jezgro komete gubi masu i smanjuje se, što povećava njenu brzinu rotacije“, navode stručnjaci. „Rezultat ovog okretanja se ogleda u tome da jezgro komete dostigne brzinu rotacije koja utiče na formiranje oblika rotirajućeg vrha.“
Pretpostavka da je reč o izumrloj kometi može da objasni visok sadržaj organske materije. Sletanjem rovera utvrđeno je da Rjugu ima ugljenik, ugljen-dioksid, metanol, karbonil sulfid, formaldehid, mravlju kiselinu, metan... A za ledenu komponentu kometa smatra se da sadrži organsku materiju nastalu u međuzvezdanom prostoru. Ovi organski materijali taložili su se na stenovitim ostacima koji su ostali dok je led menjao oblike. Komete kao što je sada Rjugu imaju istu organsku materiju kao ugljenični hondritni asteroidi, s tim što je ta materija nakupljena na površini vasionskog tela.

Evolucija kometa

Istraživači su ove pretpostavke proveravali na numeričkim simulacijama i izračunali vreme potrebno da Rjugu izgubi sve isparljive materije i postane kameni ostatak. Izračunali su i povećanje brzine rotacije potrebno da se asteroid oblikuje u ono što je danas. Kao rezultat, naučnici smatraju da je Rjugu nekada bio kometa, da je bio aktivan tokom više desetina hiljada godina i da je proveo ostatak života kao asteroid u ruševinama. Ovakav scenario je u skladu sa dinamičkom evolucijom kometa u Sunčevom sistemu.
Inače, studija je usredsređena na asteroide sa tri karakteristike: oblik vrha, sastav i morfologija ruševina i visoka koncentracija organskih materija. Rezultati upućuju na zaključak da je Rjugu prelazni objekat kometa-asteroid (CAT). Inače, CAT su mali objekti koji su nekada bili aktivne komete; kao komete su izumrli ali se ne razlikuju od asteroida. Zbog sličnosti sa kometama i asteroidima, objekti CAT mogu da pruže uvid u Solarni sistem.
NASA-ina svemirska letelica “Osiris Rex” ispitivala je asteroid Benu, veoma sličan Rjuguu. Prikupljene uzorke vratiće na Zemlju 2023. Analiza tih uzoraka daće odgovor na pitanje da li su Rjugu i Benu asteroidi ili CAT?

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"