TEMA BROJA

Tekst i ilustracije: Milomir Tomić

Šume

Nj.V. Drvo

Drveće spada u najrasprostranjenije žive organizme na  Zemlji. Drvo nije samo zelenilo koje je ko zna kad započelo svoj život. Drvo je živi organizam ravnnopravan čoveku u svom životu na zajedničkoj planeti, majčici Zemlji. Drvo ima svoj život, svoje ćudi, svoje nedoumice, svoje želje, svoje radosti, svoje tajne, svoje neobičnosti. Nekada smo zbunjeni kakav ono život živi, u raznoraznim veličinama i oblicima u vrsti kojoj pripada.

Naučnici su 24. aprila 1972. , u pograničnom području između Svazilenda i Južnoafričke Republike, otkrili najstarije fosilizovane biljke sposobne da vrše proces fotosinteze, da stvara vlastite duplikate (da se reprodukuje) uzimajući kao "gradivni materijal" za to jednostavne molekule iz svog ambijenta. Prema tim otkrićima, po svoj prilici, život na Zemlji nastao je pre 3 milijarde i 300 miliona godina.

Najstarije drvo koje i dandanas raste je jedan američki bor na visini od 3.981 m u Istočnoj Nevadi. Ispitivanjem je utvrđeno da je starost ovog bora oko 4.900 godina! Za neke čekinjaste borove (lat. Pinus aristata) misli se  da su stari više od 5.000 godina. U engleskom arboretumu Vestonbirt, za jednu lipu procenjuju da je stara oko 5.000 godina, a za tisu u škotskom Fortingalu procenjuju da bi mogla biti stara čak 9.000 godina.

Džinovska sekvoja koja raste u Nacionalnom parku u Sijera Nevadi u Kaliforniji je najmasivnije drvo na svetu a zove se "General Šerman". Drvo je visoko 83.8 m а оbim stabla na visini od 1.50 m od tla, iznosi 24.11 m. a prečnik 11.1 m.

Čast da ponese titulu najvišeg drveta na svetu pripada drvetu sekvoji Hyperion koja se nalazi u Nacionalnom parku Redvud u Kaliforniji. Drvo je visoko čak 115.55 m. Otkriveno je 2006. godine a tačna lokacija je tajna jer ekolozi strahuju da bi turisti mogli previše opteretiti tlo oko stabla i tako ugroziti korenje. A u Australiji je 1872. otkriven jedan planinski eukaliptus koji je bio prelomljen a koji je od korena na tlu do preloma bio visine 132 m. Veruje se da je, pre preloma, njegova visina iznosila 150 m.

Brzina rasta drveta zavisi od spoljnih, prirodnih uslova. Šimšir i tisa rastu i u idealnim uslovima sporo. Apsolutni rekord laganog rasta je primerak sitka smrče kojoj je trebalo 98 godina da naraste do visine od 28 cm sa prečnikom stabla od 2,5 cm.

Jedna vrsta mlečike koja živi u tropskim predelima (Hura Crepitans) u svakom svom delu sadrži otrovne komponente. Seme ovog drveta eksplodira toliko jako da može da povredi životinje i ljude koji se nađu u blizini. Zbog ovog neobičnog svojstva još se naziva i Drvo dinamit.

Na bagremovom drvetu žive i njegovim sokovima se hrane mravi koji ga čuvaju od drugih bića u prirodi - biljojeda. Na taj način mravi dobijaju kvalitetnu hranu, a drvo svoje lične čuvare.

Novootkrivena vrsta palminog drveta mora da uvene da bi se razmnožavala. Ovo drveće troši mnogo energije kako bi privuklo oprašivače, a umire vrlo brzo nakon razvoja plodova. Deblo je visoko oko 18 m i široko oko 5 m, dok njegovo lišće raste tako da formira oblik piramide.

Godovi na stablu drveta nisu simetričnih i koncentričnih rastojanja - krugova. Debljina - rastojanje među godovima zavisi od položaja stabla u odnosu na njeno zagrevanje. Strana stabla koja se više zagreva ima manje rastojanje među godovima od strane u “hladu” kroz koju protiče više vode.

Najveća dubina do koje je neka biljka pustila korenje iznosi 120 m. Tu dubinu pustila je jedna divlja smokva pronađena u predelu Transvala, u Južnoj Africi. Korenje je otkriveno tako što su njeni krajevi štrčali iz tavanice pećine nad kojom je smokva rasla.

Najteže drvo na svetu (specifična težina) je drvo jedne vrste divlje masline koja raste u Južnoj Africi a zovu ga "gvozdeno drvo" a stručno Olea Laurfolia. Njegov jedan kubni metak teži 1.500 kg.

Nabrže raste drvo Eucaliptus deglupta na Novoj Gvineji. Naučnici su utvrdili da to drvo raste za 15 meseci do visine od 10 m.

U Švedskoj postoji jela koja potiče iz ledenog doba. Tajna dugovečnosti ovog drveta je u njenoj misterioznoj sposobnosti da klonira samo sebe. Kada deblo izumre, odmah izraste novo, tako da je u suštini nastariji deo ove jele njen koren.

Istraživači su otkrili neobičnu sposobnost drveća koja se ispoljava kada se poseče. Panj koji ostaje privlači azot iz vazduha kako bi nahranio prostor oko sebe - tlo i travu. Ova sposobnost je najizraženija kod drveća koje raste u tropskim šumama. Što se tiče načina na koji hrani sebe, primećeno j da takva stabla upijaju ugljenik koji im pomaže u obnovi.
Da bi živele što duže i bile zdravo, neke vrste drveća same odbacuju svoje obolele delove. Ovom metodom drvo zaustavlja širenje bolesti i svoju energiju i hranljive materije koristi za nove izdanke

Francuski naučnici su zabeležili zvuk koji drveće proizvodi kada ga nešto boli ili je pod stresom, a podseća na klokotanje mehurića. Naime, tokom sušnih perioda, drveće izvlači tečnost iz svih svojih delova, a ono što čujemo je proces “plakanja” koji stručnjaci nazivaju kavitacijom.

Tokom proučavanјa topola, naučnici su došli do zaključka da određene vrste reaguju na svoje okruženje na osnovu pređašnjeg iskustva. Reč je o molekularnom iskustvu. Naučnici su isekli delove sa dva različita stabla, ali svi procesi koji su usledili odvijali su se na identičan način. Zaklučeno je da drveće pamti uslove u kojima je nastalo i da svoju memoriju koristi i kada se nađe na drugačijem terenu.

Najusamljenije drvo na svetu nalazi se u pustinji Tenere, u Nigeriji. Najbliže drvo udaljeno je od njega 50 km!

Komunikacija između drveća odvija se ispod tla. Ekolog Suzan Simar došla je do otkrića da drveće komunicira preko korena. Uz pomoć simbiotičkih gljivica, drveće može da razmenuje neophodne materije. Simarova je opisala i fenomen “majka drveta”. To drveće je obično veliko i staro i obično je povezano s drugim drvećem tako da na neki način simboliše srce šume.

Šetnja šumom je kao tuširanje kiseonikom. U jednoj korejskoj studiji zabeleženi su podaci o ženama koje su šetale šumom i onim koje su to isto radile u urbanom području. Krvni pritisak, kapacitet pluća i elastičnost arterija poboljšali su se onima koje su provodile vreme u šumi. Ali samo u toku dana, dok traje fotosinteza.

Drveće u gradu, u proseku, živi 13 godina  kraće od drveća na selu. Jedan od velikih razloga kraćeg života gradskog drveća je noćno gradsko svetlo koje smeta drveću i ne daje mu da se noću u mraku odmori.

Tekst i ilustracije: Milomir Tomić

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"