TEKTONIKA
I.J.
Iz dubine Zemlje
Putovanje stena
Jedno nedavno istraživanje upućuje na pretpostavku da su džinovske grudve potisnutih sedimenata doplovile iz Zemljinih dubina. Stručnjaci sa Univerziteta u Vajomingu, SAD, predložili su kompjuterski model po kome se pesak i blato, povučeni sa obale Kalifornije pre otprilike 75 miliona godina, vrate u Zemljinu koru uzdižući se kroz Zemljin omotač kao veličanstveno veliki dijapir, poput grudvica u lava lampama.
Te grudve se sada mogu pronaći na površini Zemlje, na kopnu daleko od obale, u mestima kao što je pustinja Mojave i zapadna Arizona. Džej Čapman, docent katedre za geologiju i geofiziku na Univerzitetu Vajominga, čiji je fokus tektonika, rekao je da stene nisu naročito lep prizor naoko, ali je priča o njihovom „putovanju“ zaista neverovatna. Čapman je autor novog istraživanja po nazivu „Dijapirska relaminacija planinskog venca Oroskopija (jugozapad Amerike) tokom niskougaone subdukcije," koje je objavljeno u avgustovskom izdanju časopisa „Geologija“.
Stene su započele svoj život kao erodirani sedimenti sa planina Siera Nevade a zatim su ih reke i potoci nosili nizvodno ka okeanu, gde su završili u naslagama subdukcijskih rovova, poput današnjih Marijanskih ponora, pojasnio je Čepmen. Onda su završili tridesetak kilometara duboko ispod zemlje, zahvaljujući potisnutim okeanskim pločama, da bi se pretvorili u stene srednjeg kvaliteta koju nazivamo šist.
Sve je to samo po sebi prilično zanimljivo, ali ono što je istinski neverovatno u vezi sa ovim stenama je da one nisu ostale potisnute, već su se nekako ponovo „domogle“ površine, gde se danas na njima može stajati. Čapman želi da istraživanjem pokuša da da odgovor na pitanje kako su se potisnute stene vratile na površinu Zemlje kao i da objasni distribuciju sedimenata u sloju ispod površine.
Džej Čapman |
On kaže da su se, po teoriji koja preovlađuje, sedimenti u vidu mrlja razmazali i zalepili za bazu severnoameričke tektonske ploče, formirajući tanki sloj. Međutim, gustina sedimenata je mnogo manja od stena u omotaču ili nižim slojevima kore i kompjuterski modeli predviđaju da će sedimenti plovno da se uzdižu kao vreli vosak u lava lampi.
Geonaučnici širom sveta rade na otkrivanju jedinstvenog sastava kontinentalne kore, a subdukcija i reinkorporacija sedimenata su popularne hipoteze, dodaje za kraj Čapman. Osim toga, mnogi istraživači se sada pitaju: da li su tečnosti i elementi oslobođeni iz potisnutih sedimenata možda doprineli ekonomski bitnim mineralima i metalima?
I.J.
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
