ARHEOLOGIJA
Priredila Ilijana Jakšić Pavlović
Naselja u gradu Itzan starija nego što se donedavno mislilo
Novi pristup Majama
Istraživanje univerziteta Mek Gil je pokazalo da je veličina populacije Maja u nizini arheološkog grada Itzana (danas se nalazi u Gvatemali) varirala vremenom kao posledica klimatskih promena. Otkriće, nedavno objavljeno u časopisu Quaternary Science Reviews, prikazuje da su suše i jako vlažni periodi doveli do značajnog pada broja stanovnika.
Grad Itzan danas se nalazi u Gvatemali |
Ovi rezultati su zasnovani na relativno novoj tehnici koja obuhvata ispitivanje stanola (organskog molekula koji se nalazi u ljudskim i životinjskim fekalijama) pronađenog na dnu obližnjeg jezera. Merenje količine estar sterola korišćeno je u svrhe određivanja promena broja stanovnika i za ispitivanje mogućnosti usklađivanja s klimatskom varijabilnošću i promenama u vegetaciji nastalim zbog drugih bioloških razloga.
Novom tehnikom, istraživači će moći da naprave grafikon najvećih promena u populaciji Maja u toj oblasti, počevši od perioda pre tri hiljade i trista godina. Takođe, mogu se identifikovali promene u obrascima naseljavanja koje su se dešavale hiljadama godina a koje su u vezi sa promenama iskorišćavanja kopnenih resursa i sa poljoprivredom. Štaviše, otkriveno je da je kopno naseljeno ranije nego što se prethodno zaključivalo na osnovu arheološkog dokaza.
Nova alatka pruža iznenađujuću informaciju
Dokaz iz fekalnog estar sterola upućuje na to da su ljudi boravili u Itzanu 650 godina ranije nego što to arheološki nalazi potvrđuju. Takođe, ovo pokazuje da su Maje nastavile da borave u toj oblasti, doduše u manjem broju, nakon takozvanog „kolapsa“ 800-1000. godina n.e. Donedavno se verovalo da su suše i ratovanja naterale čitave populacije da napuste područje. Dalje, postoji dokaz o velikom populacionom „piku“ otprilike u vreme istorijskih beleški o ljudima u bekstvu od španskog napada 1697. n.e. u poslednje uporište Maja u južnim nizinama (Nojpeten, današnji Flores u Gvatemali). Takvog saznanja ranije nije bilo.
Procene broja stanovnika u majanskim nizinama tradicionalno se dobijaju iskopavanjima i ispitivanjima tla. Da bi rekonstruisali dinamiku populacije, arheolozi lociraju, mapiraju i prebrojavaju stambene strukture koje potom iskopavaju da bi utvrdili tražene datume boravka. Oni porede trendove populacije na licu mesta i na regionalnom nivou. Potom koriste tehnike kao što je analiza polena i indikatore erozije tla u jezera za rekonstrukciju ekoloških promena koje su se odigrale u isto vreme.
Doktorand na katedri za zemaljske i planetarne nauke na Institutu Mek Gil, Bendžamin Kinan, vodeći autor istraživanja, objasnio je da je njegova svrha da pomogne arheolozima obezbeđujući nove alatke za uvid u promene koje se ne vide prilikom arheoloških iskopavanja - jer dokaz možda nikada nije postojao ili je vremenom uništen. Majanske nizine nisu baš najbolje mesto za čuvanje građevina i drugih ostataka ljudskog naselja zbog tropskih šuma koje se tu nalaze.
Maje na udaru suša i vlažnih perioda
Fekalni stanol od sedimenata u laguni Itzana potvrđuje da je populacija Maja u toj oblasti opala zbog suše tokom tri različita perioda: između 90-280. godine n.e, zatim 730-900. n.e, i u toku suše između 1350-950. p.n.e, što je vreme o kojem nema dovoljno podataka. Istraživači su otkrili i da je populacija opala tokom perioda intenzivnih padavina između 400. i 2010. p.n.e, čemu se do sada nije poklanjala potrebna pažnja. Opadanje broja stanovnika javilo se kao posledica sušnog ili vlažnog perioda (u oba klimatska ekstrema).
Piter Daglas, docent na katedri za zemaljske i planetarne nauke i jedan od autora istraživanja, navodi da je vrlo bitno da se zna za činjenicu da su pre nas postojale civilizacije čiji su život menjale klimatske promene. Povezivanjem dokaza koji pokazuju međusobni odnos klimatskih promena i broja stanovnika, možemo uvideti jasnu vezu između količine padavina i sposobnosti starih naseobina da održe svoju populaciju.
Istraživanje pokazuje da su se Maje možda prilagodile situaciji u životnoj sredini - kao što su degradacija tla i gubitak nutrijenata - korišćenjem tehnika kao što je primena ljudskog otpada za đubrenje. Na to navodi relativno mala količina fekalnih estar sterola u sedimentima jezera u vreme kada ima arheoloških dokaza za najveći broj stanovnika. Jedno od objašnjenja za to je ljudski otpad primenjen u vidu đubriva, tj. estar steroli koji se nisu „isprali“ u jezero.
Priredila Ilijana Jakšić Pavlović
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
