MAGAZIN ZA NAUKU, ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA
»  MENI 
 Home
 Redakcija
 Linkovi
 Kontakt
 
» BROJ 74
Planeta Br 74
Godina XIII
Jul. 2016 - Avgust. 2016.
»  IZBOR IZ BROJEVA
Br. 73
April. 2016g
Br. 74
Jul. 2016g
Br. 71
Nov. 2015g
Br. 72
Feb. 2016g
Br. 69
Jul 2015g
Br. 70
Sept. 2015g
Br. 67
Januar 2015g
Br. 68
April. 2015g
Br. 65
Sept. 2014g
Br. 66
Nov. 2014g
Br. 63
Maj. 2014g
Br. 64
Jul. 2014g
Br. 61
Jan. 2014g
Br. 62
Mart. 2014g
Br. 59
Sept. 2013g
Br. 60
Nov. 2013g
Br. 57
Maj. 2013g
Br. 58
Juli. 2013g
Br. 55
Jan. 2013g
Br. 56
Mart. 2013g
Br. 53
Sept. 2012g
Br. 54
Nov. 2012g
Br. 51
Maj 2012g
Br. 52
Juli 2012g
Br. 49
Jan 2012g
Br. 50
Mart 2012g
Br. 47
Juli 2011g
Br. 48
Oktobar 2011g
Br. 45
Mart 2011g
Br. 46
Maj 2011g
Br. 43
Nov. 2010g
Br. 44
Jan 2011g
Br. 41
Jul 2010g
Br. 42
Sept. 2010g
Br. 39
Mart 2010g
Br. 40
Maj 2010g.
Br. 37
Nov. 2009g.
Br.38
Januar 2010g
Br. 35
Jul.2009g
Br. 36
Sept.2009g
Br. 33
Mart. 2009g.
Br. 34
Maj 2009g.
Br. 31
Nov. 2008g.
Br. 32
Jan 2009g.
Br. 29
Jun 2008g.
Br. 30
Avgust 2008g.
Br. 27
Januar 2008g
Br. 28
Mart 2008g.
Br. 25
Avgust 2007
Br. 26
Nov. 2007
Br. 23
Mart 2007.
Br. 24
Jun 2007
Br. 21
Nov. 2006.
Br. 22
Januar 2007.
Br. 19
Jul 2006.
Br. 20
Sept. 2006.
Br. 17
Mart 2006.
Br. 18
Maj 2006.
Br 15.
Oktobar 2005.
Br. 16
Januar 2006.
Br 13
April 2005g
Br. 14
Jun 2005g
Br. 11
Okt. 2004.
Br. 12
Dec. 2004.
Br 10
Br. 9
Avg 2004.
Br. 10
Sept. 2004.
Br. 7
April 2004.
Br. 8
Jun 2004.
Br. 5
Dec. 2003.
Br. 6
Feb. 2004.
Br. 3
Okt. 2003.
Br. 4
Nov. 2003.
Br. 1
Jun 2003.
Br. 2
Sept. 2003.
» Glavni naslovi

BIOLOGIJA

 

Endemske vrste u Srbiji

Od omorike do ribe crnke

Dr Ana Paunović

Svaka zemlja ima bar jednu ili više vrsta koje su za nju jedinstvene i kojih nema u drugim krajevima. To su tzv. endemske vrste, tj. jedinka neke vrste (ili drugog taksona) koja je ograničena na deo areala u istorijskom, ekološkom ili fiziološkom pogledu. Srbija je jedna od vodećih zemalja sveta po brojnosti različitih vrsta i zemlja sa zavidnim brojem endemičnih vrsta kojima se ne mogu pohvaliti neke druge. Očuvanja endemičnih vrsta pre svega zavise od očuvanja staništa, na kojima se endemične vrste mogu naći. Iščezli biljni endemi Kragujevački slez(Althaea kragujevacensis Pančić) živeo je samo u okolini Kragujevca i, kao takav, bio lokalni endemit Šumadije. Ovu vrstu opisao je poznati prirodnjak Josif Pančić. Nakon njegove smrti, ova biljka više nije nalažena. Kao verovatan uzrok nestanka Pančićevog sleza navodi se širenje urbanog područja. Druga endemična vrsta sleza, Vranjski slez(Althaea vranjensis), ponavljanim istraživanjima, nije nađena na svom jedinom poznatom ruderalnom staništu. Moravski vodeni orah (Trapa annosa Janković) bio je endemit Pomoravlja. Nestao je usled isušivanja moravskih mrtvaja i rukavaca. Isto je i sa Pančićevim grahorom koji se, već 50 godina, nigde ne može naćiPančićeva omorika (Picea omorica) Pančićeva omorika je četinarska vrsta koja pripada familiji Pinaceae. U dalekoj prošlosti naseljavala je sve kontinente, pre smene ledenog i međuledenog doba. Nastupanjem ledenog doba, omorika je utočište našla u srednjem delu toka Drine, u zapadnoj Srbiji i istočnoj Bosni, između Bajine Bašte i Višegrada, gde joj je danas jedino stanište u svetu. Josif Pančić je za omoriku prvi put čuo u užičkom kraju 1855. godine, a deset godina kasnije naredio je da se za potrebe Velike škole iz zapadne Srbije dostave grane sa šišarkama svih četinara. Tu su se našle i dve grane omorike. Krajem 1875. Pančić je pronašao omoriku u Zaovinama. O tome je objavio, na nemačkoj jeziku, članak “Jedan novi četinar u Istočnim alpima”. Opis same biljke je napisan kako to današnja botanika zahteva - na latinskom jeziku. Odmah je osporavan u naučnim krugovima. Izražena je sumnja da se radi o novoj vrsti. Pančić je izdržao kritiku nauke i vrsta je dobila ime po njemu. On ju je često nazivao „ledenom lepoticom“. Omorika dostiže visinu do 50 m. Ima krošnju uskog piramidalnog oblika.

biomehanika



Grane omorike su kratke, pri vrhu krošnje uperene nagore, u sredini horizontalne, u donjem delu nešto viseće, sa vrhovima usmerenim ka nebu. Četine su na gornjoj strani tamnozelene i sjajne, a sa donje strane imaju dve bele pruge i ne bodu. Mlade šišarke su ljubičaste boje, a zrele dobijaju crvenosmeđu boju. Omorika se spušta do 400 m nadmorske visine, a penje do 1700 m. Uglavnom raste na krečnjaku, ponekada i na serpentinu. Zbog vretenastog, izuzetno lepog izgleda, nazivaju je i četinarskom lepoticom. Drvo je velike tehničke vrednosti i koristi se za izradu muzičkih instrumenata. Feliks Kanic u svojim putopisima navodi da su Pančićevu omoriku Rimljani koristili za podupiranje rudničkih jama u Bosni. Pančićeva omorika kao „živi fosil“ svetske flore predstavlja naučnu zagonetku – pre svega njeno poreklo, smanjivanje prirodne sredine samo na srednji tok reke Drine, slabost u poređenju sa drugim biljnim vrstama, osetljivost na negativno delovanje čoveka u prirodnim staništima, a sa druge strane jako dobro uspevanje u zagađenim urbanim uslovima. Lokalno šumsko gazdinstvo, u saradnji sa Institutom za šumarstvo iz Beograda, podiglo je na Jelovoj gori prvu plantažu Pančićeve omorike kako bi se ova ugrožena vrsta spasila i omogućila proizvodnja sadnica. Josif Pančić je 1888. sahranjen u sanduku načinjenom od omorike, na vrhu Kopaonika koji nosi ime Pančićev vrh - mada Pančićeva omorika uopšte ne raste na Kopaoniku! Na ovoj planini je samo grob Josifa Pančića, što je bila poslednja želja najvećeg srpskog prirodnjaka. Zapravo, postoji nekoliko primeraka stabala omorike ali su te biljke donešene sa Tare.


 

 

 

 

Dr Ana Paunović

 

 

Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"

 

 

 

  back   top
» Pretraži SAJT  

powered by FreeFind

»  Korisno 
Bookmark This Page
E-mail This Page
Printer Versie
Print This Page
Site map

» Pratite nas  
Pratite nas na Facebook-u Pratite nas na Twitter - u  
»  Prijatelji Planete
»   ON LINE PRODAJA

6 digitalnih izdanja:
4,58 EUR/540,00 RSD
Uštedite čitajući digitalna izdanja 50%

Samo ovo izdanje:
1,22 EUR/144,00 RSD
Uštedite čitajući digitalno izdanje 20%

www.novinarnica.netfree counters

Čitajte na kompjuteru, tabletu ili mobilnom telefonu

» PRELISTAJTE

NOVINARNICA predlaže
Prelistajte besplatno
primerke

Planeta Br 48


Planeta Br 63


» BROJ 74
Planeta Br 74
Godina XIII
Jul. 2016 - Avgust. 2016.

 

 

Magazin za nauku, kulturu, istraživanja i otkrića
Copyright © 2003 -2015. PLANETA