TEMA BROJA - 7 ČUDA
Pripremio: Miomir Tomić
Znamenite konstrukcije u Srbiji
Kalemegdanska tvrđava
 Prvi pomen gradskog utvrđenja oko kojeg se razvio Beograd vezan je za 1. vek n.e. kada je na tom mestu bio podignut zemljani bedem. Potom su na istom mestu sazidani rimski kastrum, vizantijski kastel, artiljerijsko utvrđenje, tvrđava, kulturno-istorijska celina u okviru Kalemegdanskog parka.
Ovo utvrđenje na razmeđi Panonske nizije i Balkanskog poluostrva u osnovi se sastoji od Gornjeg grada - platoa nekadašnjeg rimskog kastruma i Donjeg grada – zapadnog Podgrađa i Podgrađa prema obali.
Utvrda je napadana, rušena i zapostavljana sve do 535. godine kada je delimično obnovljena. Prvi pomen današnjeg naziva grada vezuje se za 16. april 878. godine kada je tu bila ranovizantijska tvrđava od belog kamena koju su Srbi nazvali Beli grad.
U vreme despota Stefana Lazarevića (15. vek) trvđava je obnovljena a 1404. to mesto postalo je prestonica Srbije. Od pada Srbije pod Turke 1459. godine menjali su se vladari: Sulejman Veličanstveni, Austrijanci, Osmanlije, Karađor-đe... i sve tako do 1867. kada su Turci predali Srbiji ključe-vi Beogradske tvrđave. Svaki od osvajača je na tom mestu nešto rušio, prepravljao i zidao. Kompleks Kalmegdanske tvrđave u osnovi sačinjavaju: Manojlov kastel sa prvobitnom kulom Nebojšom, zapadno Podgrađe sa ratnim pristani-štem, Gornji grad opasan dvostrukim bedemima, duboki suvi šanac ispred Gornjeg grada i Donji grad sa gradskim pristaništem. Tvrđava ima 12 kula i jednu zazidanu a danas su na tom prostoru muzeji, crkve, opservatorija, zoološki vrt, brojni spomenici istorije.
Šarganska osmica
 Osmica je deo pruge uskog koloseka (š irine 760 m i najmanjeg radijusa od 120 m) izmeđ u Užica i Višegrada, na delu od Mokre Gore do Kremana, preko planiskog masiva Šargan. Na tom kratkom delu probijena su 22 tunela i postavljeno 5 mostova i vijadukata. Sa usponom od 18 promila, mostovima u tunelima, Šarganska osmica je jedinstvena u Evropi i predstavlja konstrukcijsko čudo.
Podignuta je na mestu spajanja pruga koje su pravili Austrougarska (Dubrovnik - Višegrad) i Kraljevina Srbija (Beograd - Mokra Gora). Gradnja je počela 1916. od strane Austrougara. Međutim, došlo je do nesreće u kojoj je zatrpano oko dvesta italijanskih i ruskih zarobljenika koji su tu radili pa je gradnja obustavljena.
Kraljevina SHS nastavila je izgradnju 1922. i, posle niza te škoća, pruga je završena i puštena u promet 2. februara 1925. godine. Na kratkom prostoru savladana je visinska razlika od oko 300 m. Pruga se uvija oko masiva u obliku broja osam (otud u naziv) dužine oko 2,7 km.
Za redovni saobraćaj pruga je korišćena 49 godina, od Užica prema Višegradu i dalje. Ukinuta je kao neisplativa 28. februara 1974. Obnovljeni deo u dužini od 13,5 km pušten je u rad 2003. i danas čini poznato turističko odredište.
Manastir Studenica
 Jedan od najvećih manastira SPC. Nalazi se nedaleko od Kraljeva. Podigao ga je 1190. godine vladar Stefan Nemanja. Prva faza radova okončana je 1196. kada se Stefan Nemanja povukao u svoju zadužbinu a potom otišao u Hilandar gde je umro 1199. godine. Njegov sin Sveti Sava preneo je očeve mošti u Studenicu.
Vekovima, Studenica je bila duhovno, kulturno i političko središte srednjovekovne. Posle pada Srbije pod Turke 1459. manastir je u više navrata napadan, paljen i razaran. Početkom 17. veka stradao je i od zemljotresa.
Unutar manastirskih zidina su četiri crkve: Bogorodičina i Kraljevu - obe od blokova belog mermera, crkva Nikoljača i crkva posvećena Jovanu Krstitelju danas samo u temeljima. Bogorodičina crkva je jednobrodna sa kupolom. Na istoku je trostrana apsida a na zapadu priprata. Zidana je mešavinom romaničkog i vizantijskog stila, poznatog kao raška škola. Kraljeva crkva potiče iz 1314. godine, u obliku je krsta sa oktogonalnom kupolom. Jednobrodna Nikoljača potiče iz 12. i 13. veka.
Ceo kompleks natkriljuje zvonik iz 13. veka, a oslonjeni na zidine su trpezarija, konaci i muzej sa predmetima iz manastirske riznice. Od 1986. Studenica je na UNESKO-ovoj listi svetske baštine.
Gamzigrad
 Arheolo ško nalazište blizu Zaječara, na istoku Srbije. Čine ga ostaci carske palate Feliks Romulijana, rezidencije rimskog cara Gaja Valerija Maksmilijana Galerija.
Gradnja je počela krajem 4. veka n.e. i izgleda da nikada nije zavr šena. Od tada je prepuštena hrišćanima. Više puta je razarana. Od 6. veka postala je samo pogranična tvrđava koja je ubrzo potom napuš tena.
Grad Feliks Romulijana, nazvan po imenu careve majke, prostirao se na oko 6 ha. U okviru njegovih zidina uzdizalo se dvadesetak kula. Unutar zidina bili su carska palata, dva paganska hrama, tri hrišćanske crkve, brojni podni mozaici kasne antike...
Novovremana istraživanja počela su 1953. godine. Dosad je utvrđeno da su na tom mestu bili: praistorijsko naselje iz II i I milenijuma p.n.e, rimsko poljsko naselje iz II veka n.e, rimski dvorac iz III i IV veka, crkveno dobro iz IV i VI veka, srednjovekovni grad iz XI veka, sklonište u vreme turskih osvajanja u 15. veku.
Od 2007. je na UNESKO-vom spisku svetske ba š tine.
Manastir Visoki Dečani
 Manastir se nalazi na istoku Metohije, pored Dečanske Bistrice, nedaleko od Peći. Zadužbina je kralja Stefana Dečanskog i cara Dušana. Gradnja je završena 1335. godine a unutrašnjost je oslikana freskama do 1350. Manastir je posvećen Hristu Svedržitelju i Vaznesenju Gospodnjem. Kao glavni graditelj pominje se katolički monah Vito, iz Kotora. Crkva je duga 36 m i visoka 30m pa otud u naziv "Visoki" . Spada među najviše građevine srednjovekovne Srbije. Rađena je od mermernih blokova u dve boje. Po stilu je mešavina romanike i gotike, i vizantijskog stila sa primesama srpske graditeljske tradicije. Oslikali su je najbolji slikari tog vremena.
U manastiru se nalazi kolekcija rukopisnih knjiga, po bogatstvi odmah iza Hilandara. Od 2004. Visoki Dečani su na UNESKO-ovoj listi svetske kulturne baštine.
Hram Svetog Save
 Najveć i pravoslavni hram na Balkanu i jedna od najvećih crkava u svetu. Nalazi se na vrhu Vračarskog brega u Beogradu, na mestu gde je Sinan paša 1595. spalio mošti Svetog Save. Pored hrama su nekadašnja crkva i parohijski dom a predviđa se i gradnja nove zgrade Patrijaršije.
Hram je rađen u srpsko-vizantijskom stilu, sa četiri zvonika visoka po 44 m i kupolom koja se uzdiže na 70 m iznad zemlje. Na vrhu se izdiže 12 m visoki pozlaćeni krst.
Unutrašnja površina prizemlja iznosi oko 3.500 m2, čemu treba dodati prostor od 1.500 m2 na galerijama na prvom n ivou, drugu galeriju i spoljašnji vidikovac oko kupole.
Pravcem istok-zapad građevina se pruža dužinom od 91 m a prvcem sever-jug 82 m. Može da primi oko deset hiljada poklonika. Na vrhu su 18 pozlaćenih krstova a iz zvonika odjekuju zvuci 49 zvona. Ispod prizemlja hrama su riznica, kripta Svetog Save i grobna crkva cara Lazara.
Ideja o izgradnji začela se krajem 18. veka od strane Društva za podizanje Svetosavskog hrama. Ideja je obnovljana po okončanju Prvog svetskog rata a konkurs je raspisan 1926. Stigla su 22 projekta a prihvaćeno je rešenje arhitekte Bogana Nestorovića.
Građenje je započelo 1935. i prekinuto napadom Nemaca na Beograd, aprila 1941. Tek 1985. počela je dalja gradnja današnjeg hrama.
Kao najveće graditeljsko dostignuć e smatra se 40-dnevno podizanjue središnje kupole hrama.
Gradska kuća u Subotici
 Podignuta je u vremenu 1908-1910. godine a potom su majstori radili još dve godine na ukrašavanju. Delo je budimpeštanskih arhitekata Marcela Komora i Dežea Jakaba. Komor se bavio gradnjom i spoljašnjim izgledom, a Jakab detaljima dekoracija u i unutrašnjošću.
Građevina je podignuta na mestu ranijih zgrada gradske uprave, na delom nestabilnom tlu površine 5.838 m2 . Pravougaone je osnove, dužine 105, 8 m i širine 55,56 m. Tokom gradnje korišćeni za to vreme novi materijali čelik i pirogranit, majolika i glazura.
Po stilu pripada mađarskoj sececiji. Zgrada je ukrašena šarama stilizovanim u obliku cveta lale, delom i ukrasima oblika karanfla i elementima narodne umetnosti iz Erdelja. Spolja je obložena keramičkim pločama iz čuvene pečujske fabrike Vilmoša Žolnaija.
Toranj Gradske kuće je visok 76m. U fumkcionalno iskoriščenoj unutrašnjosti ima oko 16.000 m2 prostora.
|
