PREDVIĐANJA
Pripremila: Gordana Tomljenović
Dr Tjeri Goden o civilizaciji u 21. veku
Iz industrijske u kognitivnu eru
Kroz ljudsku istoriju su se, od 2. veka naovamo, događale promene tehničkih sistema koje su rezultirale menjanjem civilizacije. U novije doba, takvu promenu je donela industrijska revolucija . Još smo u industrijskoj eri, ali se od 80-tih godina prošlog veka već naziru elementi jednog novog tehničkog sistema koji bi nas mogao uvesti u civilizaciju znanja
 |
| "Zeleni" grad Frajburg (Nemačka) |
Dvadeset prvi vek je vreme tranzicije iz industrijske u kognitivnu civilizaciju - vreme prelaska starog tehničkog sistema, koji je oblikovao industrijsku eru, u jedan novi tehnički sistem koji nas uvodi u " eru znanja ". Ali, da bi ta (pred)vidljiva mogućnost mogla da se razvije, već gotovo iscrpljeni resursi na planeti zahtevaju da čovek izmeni svoje prioritete, i u odnosu prema prirodi i u društvenim odnosima.
Ovo je glavna premisa u okviru vizije 21. veka, grupe stručnjaka na čelu sa francuskim naučnikom Tjeri Godenom, osnivačem međunarodnog udruženja "Prospective 2100". Dr Goden je i vodeći autor projekta predviđanja "Svet 2025.", dokumenta koji EU od 2009. koristi kao putokaz u kreiranju svojih politika, dok "Prospective 2100" kontinuirano promoviše naučno utemeljenu viziju novog veka, s ciljem da pomogne promenu načina mišljenja i delovanja u korist pozitivnog "scenarija" budućnosti. Sa Dominik Lakroa, lingvistom i stručnjakom za Internet, dr Goden je nedavno održao predavanje u beogradskom Francuskom institutu, u okviru meseca francusko-srpske naučne saradnje.
Demografski pritisak
Govoreći globalno o odnosima čoveka i prirode, dr Goden se osvrnuo na demografska kretanja. Podsetio je da je u srednjevekovnoj Evropi, od 1100. do 1300. godine, došlo do utrostručenja populacije, sa 15 na 40 stanovnika po kvadratnom kilometru, što je dovelo do demografskog zasićenja u okviru raspoloživih resursa, te je oko 1316. započeo "zalazak srednjeg veka". Dogodili su se glad, epidemija kuge i Stogodišnji rat (1337-1453.), posle čega se Evropa našla sa prepolovljenom populacijom; ono što nazivamo vremenom renesanse (15. i 16. vek) zapravo je kraj tog perioda smanjivanja broja stanovnika .
U novijoj istoriji, populacija na planeti se, za samo stotinak godina, usedmostručila, sa milijardu na sedam milijardi stanovnika, pa se nameće pitanje: da li će se srednjevekovni scenario ponoviti i u 21. veku ? D anas, međutim, postoji nada da će, nakon novog demografskog zasićenja, do demografsko-ekološkog uravnoteženja doći uz pomoć regulacije rađanja.
 Naučnici predviđaju da će, još nekoliko decenija, sve do 2050. postojati pritisak migranata sa juga ka severu. Danas je evropski m igracioni saldo 1,6 miliona stanovnika godišnje, dok u SAD godišnje pristiže 1,2 miliona migranata, a migracije su velike i u Arapskom zalivu gde naftni izvori nude velike mogućnosti zapošljavanja.
Dodatni faktor migracija su i ekstremna klimatska kretanja, poplave i suše. Futurolozi najavljuju "klimatsko izbeglištvo", sa oko 200 miliona klimatskih izbeglica u 21. veku.
Demografi iz UN se, prema rečima dr Godena, prilično slaž u u oceni da će, kao posledica većeg obrazovanja, a posebno obrazovanja žena, natalitet postepeno početi da opada sa sadašnjih statističkih 2,1 na 1,8 dece po ženi. Do demografske regulacije bi moglo doći sredinom veka. Demografska kulminacija se očekuje sa dostizanjem broja od devet milijardi stanovnika, posle čega bi, kroz smanjenje nataliteta, mogao za početi proces smanjivanja planetarne populacije.
Priroda je veoma eksploatisana, danas je neštedimice trošimo, pa je i današnjih sedam milijardi stanovnika ogroman broj. Sa povećanjem demografskog pritiska na devet milijardi, odnosi između prirode i čoveka biće veoma "tesni", i takva situacija bi se mogla okarakterisati kao opasna. Na dalja demografska kretanja će, naglašava dr Goden, presudno uticati žene, regulisanjem nataliteta, i zato se 21. vek smatra i vekom žene.
Pod pretpostavkom da dodje do očekivanog smanjenja nataliteta, 2200. godine bi moglo doći do nove demografsko-ekološke ravnoteže, odnosno stabilizovanja globalne populacije oko broja od četiri do pet milijardi.
Promena tehničkog sistema
Rezultati istraživanja započetih 70-tih godina prošlog veka naučnike su doveli do zaključka da su se u istoriji, od 2. veka naovamo, događale promene ukupnih tehničkih sistema koje su rezultirale menjanjem civilizacije. U novije doba, takvu promenu je donela industrijska revolucija. Bazirana je na materiji i energiji, sa čelikom i cementom kao dominantnim materijalima, odnosno sagorevanjem (uglja, nafte gasa) na energetskom planu. Započeta u 18. veku (oko 1700. godine, u Engleskoj) označila je materijalističku i naučnu civilizaciju - sa kapitalizmom kao korespondentnim društvenim sistemom - koja i danas postoji, ali pokazuje znake određenih problema. Jedan od tih znakova je i fenomen "urbanog rasturač ili "osipanja gradova" (shrinking cities), odnosno postindustrijskog smanjivanja broja stanovnika u gradovima koji su ranije bili veliki industrijski centri.
Zagledanost u budućnost
 Tjeri Goden (Thierry Gaudin, 1940) doktor je informatičkih i komunikacionih nauka. U francuskoj Severnoj regiji radio je na industrijskim i istraživačkim projektima, u Ministarstvu industrije je bio zadužen za kreiranje politike inovacija, a pri Ministarstvu za istraživanja je osnovao i vodio Centar za predviđanja i procene. Kao stručnjak bio je angažovan u više međunarodnih organizacija (OEBS, Evropska komisija) gde se bavio politikom inovacija i predviđanjima .
Dr Goden je u Francuskoj poznat kao autor knjiga "L'Ecoute des silences, Les institutions contre l ' innovation" (Služanje tišine, institucije protiv inovacija, 1978), "2100, Recit du proch siecle" (2100. godina, priča o sledećem veku, 1993.). Sažeti prikaz ove druge knjige, objavljen pod naslovom "Odyssee de l'espece" (Odiseja vrste ), koji ljudima dobre volje predlaže 12 planetarnih projekata za 21. vek, poslužio je kao baza za osnivanje međunarodnog udruženja "Prospective 2100" ("Predviđanje 2100") - www .2100. org .
Dominik Lakroa (Dominique Lacroix) je lingvista, ali je, pored ljudskih jezika, počela da se bavi i tehničkim, informatičkim jezicima, i radi kao profesionalac u oblasti informatike (analitičarka, veb istraživači veb master). Osnivač je i predsednik Evropskog društva za Internet www.ies-france.eu/projet/ .
|
Još osamdesetih godina prošlog veka počinju da se javljaju elementi novog tehničkog sistema, koji ukazuje na novi fenomen koji su dr Goden i drugi naučnici nazvali kognitivnom revolucijom. Sve više značaja dobija optička elektronika, razvijaju se nanotehnologije i pojavljuje tehnički sistem sa mnogo više finesa i kompleksnosti, univerzum koji funkcioniše sasvim različito od onoga što je dotad bilo poznato.
Umesto materije i energije, koje su činile osnovu materijalističke civilizacije, dva nova elementa čine okosnicu kognitivne civilizacije - prvi je "kontrahovanje", ili "skraćivanje" vremena, zahvaljujući mašinama koje rade u nanosekundama (ili 100 miliona puta brže od ljudskih neurona), a drugi element je zabrinjavajuća demografsko-ekološka neravnoteža. Kad je reč o "kontrahovanju vremena" i kompjuterskoj tehnologiji, dr Goden ističe značaj globalnog povezivanja Internetom. Internet je glavni faktor promene načina života na planeti, te su za svako predviđanje budućeg razvoja vrlo bitni podaci o prodoru Interneta u pojedine zemlje. Podaci za ovu godinu kažu da se Internetom služi u proseku 30 odsto stanovnika planete, odnosno nešto manje od 60 odsto Evropljana (u Srbiji 56 odsto), i oko 78 odsto u SAD. Očekuje se da ć e, za nekoliko godina, Internet stići do 75 odsto stanovnika na planeti i da će se komunicirati ne samo na engleskom ve ć na svim jezicima sveta .
Planetarni vrt
Drugi element kognitivne civilizacije je zabrinjavajuća ekološka neravnoteža, nastala kao rezultat demografskog skoka kakav nije zabeležen u istoriji. Današnja civilizacija koristi resurse koji nisu obnovljivi. Zbog nestašice vode, na primer, svake godine umire sedam miliona ljudi, što je dokaz da su neki prirodni resursi iscrpljeni do samih granica .
Ubikvitalna organizacija, kolektivna inteligencija ...
 Dominik Lakroa, osnivači predsednica Evropskog društva za Internet, analizirala je fenomen globalne mreže, razmotrivši i pitanja: ko danas upravlja njome (komercijalni interesi, određene kompanije) a ko će njome upravljati u budućnosti (trebalo bi da to budu korisnici). Ona je takođe istakla da je donedavno Internet povezivao samo kompjutere, da danas povezuje veliki broj uređaja (mobilni telefoni, tableti i dr.), a da će u budućnosti biti umrežen e možda i stambene kuće, kućni aparati, najrazličitiji merači koji će registrovati podatke raznih vrsta, mašine koje će biti sposobne da same donose odluke.
Dominik Lakroa je najavila ubikvitalnu budućnost, u kojoj ćemo se konektovati na Internet sa bilo kojom mašinom, na bilo kom mestu. Kompletni gradovi će biti zasnovani na organizaciji ubikviteta "za regulaciju saobraćaja, zdravstva, brige o životnoj sredini ... Kolektivno umrežavanje imaće takve dimenzije da će moći da se govori o kolektivnoj inteligenciji na planeti . |
U kontekstu potrebe čoveka da očuva prirodu i da živi u skladu sa prirodom, naučnici su došli do termina "planetarni vrt". Dr Goden kaže da je termin "održivi razvoj", koji se danas koristi, zapravo oksimoron a da "planetarni vrt" odražava pravu simbiozu sa prirodom . Smernice bi nam moglo dati i oko dvesta (primitivnih) društava koja u Africi i amazonskim šumama i danas žive u potpunoj ravnoteži sa prirodom.
Ima više od 10 godina kako se i u industrijskom društvu, u nekim delovima sveta, razvijaju procesi autonomne proizvodnje, u obliku porodičnih povrtnjaka ili kao razmena među selima, dok na obodima gradova istovremeno postoje hipermarketi koji postepeno izumiru. Primer je Indija, zemlja u kojoj je filozofija autonomne proizvodnje razvijena na nivou države. Vlada je tamo osnovala centar za primenu nauku na selu, kako bi se ruralnim zajednicama pomoglo da budu energetski nezavisne (koriste biogas) i proizvodno autonomne, i to ne samo kad je reč o hrani. Indija se, istina, nije striktno držala principa autonomnosti tako da u njoj danas ima i autonomnih sela i teške industrije.
Neki gradovi, među njima i Frajburg u Nemačkoj, već koriste određene prirodne pogodnosti i imaju čitave zone za stanovanje sa energetskom potrošnjom jednakom nuli . Ima i sofisticiranijih pokušaja,kao što je projekat Masdena, grada u Arapskom zalivu, koji ni na koji način neće ugrožavati okolinu, ali su takvi eksperimenti zasad mogući samo zahvaljujući ogromnim ulaganjima.
Pojedine države ni danas ne štite svoje prirodne resurse. Brazil, na primer, zakonom zabranjuje proizvodnju uglja od drveta iz amazonskih šuma, ali ga brazilska teška industrija ipak koristi. Zabrana je ostala samo na papiru, njeno krčenje se ne sankcioniše, pa se dešavalo da je dim nad područjima u kojima se pravi drveni ugalj onemogućavao sletanje aviona.
S obzirom na činjenicu da je bezbednost ljudske vrste, gledano na duži rok, uslovljena očuvanjem prirode, može se anticipirati da će se vojska u budućnosti baviti zaštitom prirode. Na Mediteranu već postoje patrolni brodovi koji nadgledaju zabranu ulova crvene tune, ali to su još uvek retki primeri ove vrste zaštite prirode.
Generalno govoreći, period do kraja 80-tih godina prošlog veka naučnici okupljeni u "Prospective 2100" označili su kao vreme potrošačkog društva, a period od 1980. do 2020. godine kao vreme "šou biznis društva", ili društva spektakla koje je, prema rečima dr Godena, u dosta rastrojenom stanju. Za period od 2020. do 2060. godine francuski naučnik anticipira period gradnje, navodeći da indijska vlada već gradi neverovatne stvari,da Kina gradi najveću branu na svetu ("T ri kanjona"). Od 2060. do 2100. godine imaćemo,moguće je, društvo kreativnosti, društvo u kojem ć e vrednosti kao što su osvajanje, dominacija i uč inak biti u opadanju, a empatija i individualnost vrednosti u usponu. U najkraćem, 21. vek može biti vek tranzicije potrošačkog društva ka društvu homo sapiensa koji je daleko kultivisaniji i mudriji .
Gordana Tomljenović
|
